5 vragen aan Yanou Van Gauwbergen en Senne Van Hoecke
Ondertiteling bij films en series is in ons land de normaalste zaak, maar kan je je voorstellen dat binnenkort ook colleges worden ondertiteld? Mogelijk leggen de doctoraatsprojecten van Yanou Van Gauwbergen en Senne Van Hoecke daarvoor de grondwerken. Wij stelden hen vijf vragen over hun onderzoek naar de ondertiteling van Engelstalige lessen.
Terwijl Yanou net dit academiejaar met zijn onderzoek is gestart, gaat Senne bijna zijn laatste jaar in. Voor zijn dubbeldoctoraat is hij sinds een maand in Sydney, waar hij aan Macquarie University werkt. ‘Ik stel Senne voortdurend vragen, zelfs nu hij in Australië zit’, vertelt Yanou. ‘Hij lijkt haast wel als een grote broer voor mij te zijn.’
1. Hoe is jullie traject gelopen tot nu toe?
Yanou: ‘Ik begon bij toegepaste taalkunde Frans-Spaans, waarna ik de master vertalen deed en daarna ook de master tolken. Bij mijn masterscriptie over vertalen onder tijdsdruk zette ik voor het eerst een experiment op. In tegenstelling tot veel van mijn medestudenten heb ik nooit echt ingezeten met al het werk voor een thesis. Ik had er zelfs plezier in toen ik er opnieuw een moest schrijven voor mijn tweede master. Zo kreeg ik door dat onderzoek iets voor mij kon zijn.’
‘Bij de vacature voor dit doctoraat stond dat je Engels in je talenpakket moest hebben gehad, dus ik vreesde dat ik geen kans maakte. Gelukkig kon ik onder andere ervaring met respeaken voorleggen, des te meer omdat ik in de zomer stage heb gelopen bij de ondertitelingsdienst van VTM, waar ik het nieuws mocht ondertitelen via deze methode. Bovendien had ik op Erasmus in Frankrijk aan den lijve ondervonden dat ondertiteling bij de Engelse colleges een hele hulp had geweest.’
Senne: ‘Mijn verhaal begint op de middelbare school, waar ik voortdurend te horen kreeg dat ik te veel vragen stelde en te veel zaken in twijfel trok. Tegen het advies in trok ik naar de UGent, waar ik koos voor toegepaste taalkunde. Daar kreeg ik snel door dat de academische sector een kritische geest wél waardeert. Een academische carrière werd dus snel het doel. Mijn profiel sloot niet precies aan op de vacature: ik had nul ervaring met ondertiteling. Maar bij het sollicitatiegesprek viel mijn kritische instelling net als op de middelbare school op, maar deze keer ten goede. Bovendien hielp het ook dat ik erin geslaagd was mijn masterscriptie over leesbaarheid te publiceren. Ik had nooit gedacht dat het me echt zou lukken om aan een academische carrière te starten. En nu kan ik over een jaar mijn doctoraat verdedigen!’
2. Wat onderzoeken jullie precies?
Yanou: ‘Ik onderzoek hoe Engelse ondertiteling bij Engelstalige colleges Vlaamse studenten kan helpen met de les vlotter te volgen en zo ook de leerstof beter te begrijpen. Dat ondertitelen kan op twee manieren gebeuren: via respeaken waarbij een tolk de woorden van de docent herhaalt in een spraak-naar-tekstsysteem of via automatische spraakherkenning.’
Senne: ‘Ik onderzoek hetzelfde bij online colleges in het Engels. Ik kijk naar het effect dat al dan niet ondertitels gebruiken heeft en naar het verschil tussen Engelse en Nederlandse ondertiteling. Daarnaast schenk ik aandacht aan de verscheidene lesformaten: als gewoon de docent in beeld is, is het eenvoudig om de ondertitels te lezen, maar met een PowerPoint op het scherm wordt het al een stuk lastiger om alle tekst én ondertitels te lezen.’
3. Hoe onderzoeken jullie het nut van ondertiteling?
Yanou: ‘Om te achterhalen of studenten baat hebben bij de ondertiteling, geven we ze inhoudsvragen over de les. In februari en maart zaten studenten bovendien met eye-trackingbrillen in de aula. Op die manier willen we meten hoe cognitief belastend het is om colleges met ondertiteling te volgen.’
Senne: ‘Ik doe iets gelijkaardigs met een speciale camera die de oogbewegingen registreert van studenten die een online les filosofie volgen. Nu ik in Australië ben, onderzoek ik het effect van Engelse ondertitels op native speakers in vergelijking met hun impact op Vlaamse studenten. Aan Macquarie University zijn verschillende cognitieve psychologen verbonden die inzicht helpen geven in het verband tussen oogbewegingen en cognitie.’
4. Bestaan er al colleges die worden ondertiteld?
Yanou: ‘Ik heb alleen weet van voorbeelden in Zwitserland en Duitsland, maar dan specifiek voor studenten met een functiebeperking. Dit onderzoek naar liveondertiteling specifiek in colleges met Engels als instructietaal is nog een hele nieuwe piste.’
Senne: ‘Bij online colleges komt het beperkt voor bij MOOC’s voor een groot doelpubliek. Studenten hebben wel de optie om automatisch gegenereerde ondertitels aan te zetten bij bijvoorbeeld lessen op YouTube of sommige andere platformen. Helaas zijn die automatische resultaten vaak maar om te lachen. Er is nog veel verbetering nodig om werkelijk de toegankelijkheid van colleges te verbeteren via ondertiteling.’
5. Waarom is jullie onderzoek zo belangrijk?
Yanou: ‘In de multiculturele en geglobaliseerde samenleving komen veel talen samen, daarom overwegen onze hogescholen en universiteiten steeds vaker om hun lessen in het Engels aan te bieden. Ik onderzoek dus onder meer of die overstap van Nederlands naar Engels geen nadeel inhoudt voor Nederlandstalige studenten.’
Senne: ‘De Europese Unie legt regels op om onderwijs toegankelijk te maken. Ondertiteling kan een belangrijk deel uitmaken van lessen open te stellen aan zo veel mogelijk mensen. Uit mijn onderzoek blijkt al wel dat niet alle studenten fan zijn van ondertiteling. Sommigen vinden ze ronduit storend. Het ziet ernaar uit dat het veel uitmaakt of de studenten ook ondertitels gebruiken wanneer ze bijvoorbeeld een tv-serie kijken. Het is daarom belangrijk om te onderzoeken hoe ondertiteling kan worden geïncorporeerd op een manier waarbij iedereen er voordeel uit haalt.’
Subtitling classes in higher education Senne Van Hoecke and Yanou Van Gauwbergen conduct research on subtitling English courses. Senne focuses on online education and its different formats - for instance the combination of a PowerPoint presentation and subtitles. Yanou examines whether subtitles in the classroom can help students understand and learn better.