Begin september riepen we de overheid op om een taskforce op te zetten om de protocollen voor de distributie en vaccinatie van het COVID-19-vaccin vast te leggen. De afgelopen twee maanden bogen wij, als denktank van professoren van de Universiteit Antwerpen en experten, ons over de logistieke organisatie voor de verdeling van de coronavaccins. We spraken hiervoor met een aantal logistieke partijen, koerierbedrijven, non-profitorganisaties die vermoedelijk de verdeling zullen opvolgen, internationale logistieke experten en farmabedrijven zelf.
Op basis van de gegevens van de Wereldgezondheidsorgansatie (WGO) zitten er momenteel elf kandidaat-vaccins in de laatste fase van goedkeuring: vijf Europese en Amerikaanse, vier Chinese , één Russische en één Australische. Het verschil in aanpak van de vaccinontwikkeling is opvallend. Een aantal Westerse producenten hebben geopteerd voor enerzijds bestaande vaccinconstructies en anderzijds nieuwe technologieën zoals mRNA- en DNA-vaccins. Chinese en Russische vaccins, daarentegen, maken veelal gebruik van klassieke, beproefde technologieën, bijvoorbeeld op basis van een geïnactiveerd virus.
We hebben een viertal potentiële, extreme scenario’s in kaart gebracht over hoe de ontwikkeling en distributie van de vaccins zou kunnen plaatsvinden. Deze vier mogelijke scenario’s zijn:
1. De EU, VS, China en Rusland voorzien zelf in de eigen noden;
2. De Westerse vaccins nemen de lead en voorzien de wereld van vaccins;
3. De Oosterse vaccins nemen de lead en voorzien de wereld van vaccins;
4. Bepaalde landen die vaccins produceren, zullen preferentieel een aantal landen van vaccins voorzien.
Voorzien in eigen noden ligt meest voor de hand
Europa, de VS en China hebben meerdere kandidaat-vaccins. Statistisch is de kans dan ook groot dat minstens één vaccin per wereldblok de eindmeet haalt. Een eerste vaststelling vanuit onze bevraging is dat het eerste scenario dan ook het meest voor de hand liggend is. Fabricage van het vaccin in een ander werelddeel door kennisoverdracht vergt bovendien heel wat voorbereidingstijd en kwaliteitscontrole. Vermoedelijk duurt het daarom nog minstens een jaar voor de lokale fabricage helemaal op punt staat en de vaccins lokaal geproduceerd kunnen worden. Afrika en Latijns-Amerika zullen hun vaccins daarom initieel moeten invoeren. De mRNA-vaccins zijn echter erg temperatuurgevoelig en moeten op -70°C bewaard worden. Een beperking is daarbij dat het bijna onbegonnen werk zal zijn om het Afrikaanse continent te voorzien van deze -70°C-vaccins. De EU heeft aangegeven een deel van de bestelde vaccins, waartoe ook -70°C-mRNA-vaccins horen, beschikbaar te zullen stellen aan derdewereldlanden. Dit alles zal vooral geregeld worden via het COVAX-initiatief, waarbij rijkere industrielanden bepaalde batches zullen afstaan aan lagere inkomenslanden. Onder meer CEPI en de Bill Gates Foundation zullen hun steentje bijdragen.
Onduidelijkheden rond supply chain
Een tweede vaststelling is dat er vanuit de logistieke en farma-industrie aangehaald wordt dat er nog zeer veel onduidelijkheden zijn rond de supply chain van de vaccins. Deze supply chain omhelst het wegtransport, eventueel gecombineerd met luchttransport en douanering, de last mile en alle magazijnen ertussen. Zo blijkt uit een bevraging door de internationale luchtvrachtorganisaties TIACA en Pharma.aero bij hun meer dan 100 leden dat amper 28% van de logistieke operatoren zich voorbereid voelt op de verdeling van de vaccins.
Uit deze bevraging kwamen garantie op temperatuurstabiliteit, problemen met traceerbaarheid, niet kunnen beschikken over de juiste infrastructuur en beperkte koelcapaciteit naar voor als de grootste potentiële risico’s. Brussels Airport en de luchtvrachtorganisatie Air Cargo Belgium hebben intussen de lokale taskforce ‘BRUcure’ opgericht om deze euvels te verhelpen, en de efficiënte in- en uitvoer van het vaccin te faciliteren.
Operation Warp Speed
Een derde vaststelling is dat de VS momenteel minutieus de nationale distributie van de vaccins aan het uitwerken is onder projectnaam Operation Warp Speed. Hierbij werden al heel wat strikte protocollen vastgelegd. Er werd bijvoorbeeld al geopteerd om één centrale voorraad van vaccins aan te leggen die met kleine zendingen over het hele land verdeeld worden via inmiddels aangestelde logistieke en koerierbedrijven. Bovendien werd het leger in de VS aangesteld als een van de belangrijkste logistieke partijen.
Wij stellen voor om, naast verschillende private logistieke spelers, ook de NAVO te betrekken als ‘liaison’ tussen de VS en Europa. De NAVO heeft een bijzondere expertise op het gebied van pan-Europese defensielogistiek. Wij zijn ervan overtuigd dat dit een extra dimensie aan de logistieke organisatie kan geven, waarbij beide continenten van elkaar kunnen leren, en de distributie deels op elkaar kunnen afstemmen.
Planning, uitvoering en lastmiledistributie in België
Een laatste en zorgwekkende vaststelling is dat er nog geen duidelijke keuze is gemaakt voor de planning en uitvoering van de inenting, en de bijhorende complexe lastmiledistributie van het vaccin in België. Daarom onze oproep om een taskforce op federaal en regionaal niveau samen te stellen die zich moet buigen over een aantal pertinente en dringende vragen. Welk overheidsniveau bestelt wat op welk niveau? Er zullen grote hoeveelheden naalden, naaldencontainers, spuiten en ontsmettingsmiddelen etc. nodig zijn. Anderzijds moet deze taskforce zich ook buigen over de locaties waar de inentingen zullen plaatsvinden. Er zijn bovendien een groot aantal andere cruciale beslissingen te nemen, waar de Vlaamse Vaccinatiekoepel al deels mee aan de slag is. Zal de inenting gebeuren via de ziekenhuizen, of via de huisdokter? Ziekenhuizen en hun logistieke stromen staan vandaag voor extreme uitdagingen door nieuwe besmettingsgolven die zich tot het moment dat er een vaccin is, kunnen blijven herhalen. Zal de inenting gebeuren via drive-in-zones zoals op Park Spoor Noord in Antwerpen? Hoe gebeurt de lokale fysieke verdeling van de vaccins? Hoe wordt de ‘koude keten’, en hierdoor de kwaliteit van het vaccin gegarandeerd? Welke groepen krijgen welk vaccin en hoe wordt iedereen opgeroepen? Wie betaalt wat?
Bovendien is er vaak een tweede dosis nodig om voldoende bescherming te bieden. Dit houdt in dat een centraal vaccinregister moet aangelegd worden dat bijhoudt wie, wanneer, welk vaccin heeft ontvangen. Bovendien moet bijgehouden worden wanneer er na x-aantal weken bij diezelfde patiënt een tweede inenting gegeven moet worden. Dit centraal register is zowel een hulptool voor de instanties die inenten als voor de farma- en logistieke bedrijven. Zo’n register kan ook zijn nut bewijzen in het opvolgen van de veiligheid en doeltreffendheid van de gebruikte vaccins, de zogenaamde fase 4 ‘post-marketing surveillance studies’.
Alleen als deze zaken worden aangepakt, kan er sprake zijn van een eenduidig plan van aanpak. Op basis van dit globale plan, afgestemd en eenduidig op alle beleidsniveaus, kunnen de logistieke en farmabedrijven zich voorbereiden. Er resten ons slechts enkele maanden om ons voor te bereiden op dit logistiek huzarenstuk. We moeten nu handelen om een efficiënte, eerlijke en veilige verdeling te garanderen.
Samenstelling taskforce
Wij roepen op om een taskforce samen te stellen die een eenduidig antwoord biedt op een aantal pertinente vragen. We suggereren hierbij de volgende checklist:
Globale coördinatie
- Pakken we de vaccinatieproblematiek op Europees, Belgisch of regionaal niveau aan? De federale overheid is verantwoordelijk voor de aankoop van het vaccin en heeft zich aangesloten bij de Europese aankopen; de vaccinatie zelf is een regionale gemeenschapsbevoegdheid.
- Hoe wordt het vaccinatieproject gestuurd en gecoördineerd?
- Hoe pakken we Brussel aan, waar zowel de Vlaamse als Franse gemeenschap bevoegd is?
- Waar stockeren we de vaccins na de allocatie en distributie op Europees niveau, en wie is hiervoor verantwoordelijk?
Inentingsinstanties
- Door welke instantie wordt de bevolking ingeënt: de huisarts, het ziekenhuis of drive-in-inentingszones, andere vaccinatoren? Roepen we gepensioneerd medisch personeel op?
- Waar gebeuren de inentingen? Scholen, sporthallen, tijdelijk opgerichte punten…?
Oproepingsmodaliteiten
- Wie roept de bevolking op? De gemeentes hebben ervaring met het oproepen van bevolking voor de verkiezingen. Of laten we de huisarts de oproepingen doen?
- Via welk medium roepen we de bevolking op?
- Hoe kunnen we verzekeren dat alle bevolkingsgroepen correct geïnformeerd worden en moeten we hier meer investeren in online informatiestromen via vaccinatieapps ?
Materiaal
- Welke instantie zal welke bestelling plaatsen?
- Waar worden die bestellingen geleverd? In een centraal depot? Of rechtstreeks bij de inentingsinstanties?
- Welke middelen en materiaal zijn nodig?
- Gekwalificeerd personeel
- Medisch materiaal: spuiten en naalden, ontsmettingsmiddelen, beschermingsmiddelen, naaldcontainers
- Inentingsinrichtingen
- Koelapparatuur
- Bewegwijzering
- Distributie/transport
- Hoe kunnen we voldoende verpakkingsmateriaal en droogijs voor het bewaren van de diepgevroren vaccins reserveren?
Bewaarcondities
- Hoe garanderen we de stabiliteit en de veiligheid van de vaccins tijdens het vervoer, de stockage en de lokale distributie tot het moment van inenting?
Lokale distributie
- Welke bedrijven distribueren de vaccins?
- Wie sluit de contracten hiervoor af?
- Schakelen we ook het leger in? Wat is hun rol?
Regionale vaccinregisters
- Hoe worden de regionale vaccinregisters ingezet?
- Hoe roepen we de bevolking voor een tweede inenting op, indien nodig?
- Kan de logistiek gestuurd worden door deze tool om zeker te zijn dat de tweede levering van het vaccin binnen de correcte tijdspanne geleverd wordt?
- Gebruiken we het centrale vaccinregister voor de post-vaccinatieopvolging, zoals bijwerkingen en dergelijke?
- Hoe zorgen we ervoor dat de bestaande regionale vaccinregisters consistent gebruikt worden, en vergelijkbare gegevens bevatten?
- Kunnen we deze registers gebruiken voor opvolging en rapportering?
Deze denktank bestaat uit experten vanuit de academische en de bedrijfssector. Dit document heeft de bedoeling een bijdrage te leveren aan de betrokken overheden, zorgsector, farmaceutische sector en logistieke bedrijven om zo een efficiënte, faire en veilige verdeling en inenting van het coronavaccin te faciliteren.
- Wouter Dewulf – Professor Luchtvaarteconomie aan UAntwerpen
- Roel Gevaers – Professor Supply chain management en Last mile logistics aan UAntwerpen
- Wim Tiest – Director of infectious disease programme strategy van eTheRNA immunotherapies NV
- Pierre Van Damme – Professor Vaccinologie en epidemologie aan UAntwerpen
- Frank Van Gelder – Consultant Pharma & Air freight en Secretary General van Pharma.aero
1 reactie
Reacties zijn gesloten.