In de 19de eeuw was het vensterglas één van de meest succesvolle Belgische producten op de internationale markt. Het vond zijn weg overal naartoe, van Buenos Aires tot Tokyo. Tot 1880 was België zelfs dominant op de wereldmarkt. Dit succes was te danken aan de uitzonderlijke concentratie van skills en knowhow binnen een kleine regio. Deze gemeenschap bouwde bovendien zelf wereldwijde netwerken uit, leerde Vitaly Volkov (Centrum voor Stadsgeschiedenis) in zijn doctoraatsonderzoek. (Tekst: Vitaly Volkov; foto: Lodelinsart – Verreries de la Roue, 1908)
Sterke concentratie, knowhow en technische creativiteit
De Belgische vensterglasindustrie bruiste van de technische creativiteit. Op slechts enige uitzonderingen na waren de meeste fabrieken te vinden in de omgeving van Charleroi. Al in de 18de eeuw kwamen daar voornamelijk Duitse glasblazers zich vestigen. Ze vormden een hechte gemeenschap die over uitzonderlijke knowhow beschikte. Hoewel het glasblazen zelf tot aan de 20ste eeuw manueel bleef, bedachten ze heel veel innovaties, vooral wat glasovens betreft. De technologie werd zelfs een exportartikel op zich. Zoals een buitenlandse encyclopedie het in 1901 stelde: “De beste glasovens, die overal toegepast worden, zijn uitgevonden door de Belgische ingenieur Biévez van de glasfabriek van Haine St.-Pierre”. Omstreeks deze tijd leverde de Belgische firma Gobbe & Pagnoul wereldwijd glassmeltovens, in het bijzonder in de Verenigde Staten.
Internationale netwerken
De regio Charleroi stond niet op zichzelf. Integendeel, veel belangrijke innovaties werden gedaan door mensen uit het buitenland, die er zich met hun knowhow kwamen vestigen. Ook op commercieel vlak waren internationale netwerken van cruciaal belang. Vooral in de tweede helft van de 19de eeuw onderhield de Association des Maîtres de Verreries, de vereniging van de Belgische vensterglasfabrikanten, contacten met Belgische consuls over heel de wereld. Zo konden de fabrikanten op de toestand van verschillende markten inspelen. Dit geeft aan hoe groot de rol van de overheid was, die voor een uitgebreid diplomatiek netwerk zorgde. De Association was ook niet vies van lobbyen op internationaal niveau, want in 1884 verleende de Association een ‘subsidie’ om de stemming over de invoerrechten in het Amerikaanse Congres te beïnvloeden!
Opmerkelijke persoonlijkheden
Hoe belangrijk de structurele factoren ook zijn, geschiedenis is en blijft een mensenwerk. Zo bracht het onderzoek ook enkele opvallende persoonlijkheden aan het licht. De meest opmerkelijke is die van de ingenieur Martin-André Oppermann (1846-1930). Hij was oorspronkelijk uit Duitsland afkomstig. Na in Engeland en Frankrijk gewerkt te hebben, vestigde hij zich omstreeks 1874 in Charleroi. Hij maakte vooral een belangrijke bijdrage tot de ontwikkeling van een nieuw soort oven waarbij het glas continu in een enorm bad gesmolten werd. Hiervoor maakte Oppermann zeker gebruik van kennis die hij in het buitenland opgedaan had, wat opnieuw de internationale dimensie benadrukt. Na zijn pensionering wijdde Oppermann zich volledig aan de muziek, kunst en zelfs esoterie. Hij schilderde, componeerde muziek en gaf zelfs de Yoga Sutra uit in zijn eigen vertaling en voorzien van persoonlijke commentaar!
Contact
Vitaly Volkov | vitaly.volkov@uantwerpen.be
The Belgian window-glass industry In the 19th century, window glass was one of the most successful Belgian products on the international market. This success was due to the exceptional concentration of skills and know-how in a small region, Vitaly Volkov (Centre for Urban History) found in his research. With a few exceptions, most of the factories were located in the Charleroi region. As early as the 18th century, mainly German glassmakers settled there. They formed a close-knit community with exceptional know-how. Although glassblowing was still done by hand until the 20th century, they introduced many innovations, especially in the field of glass furnaces. The technology even became an export in itself. The Charleroi region did not stand in isolation. On the contrary, many important innovations were carried out by people from abroad who settled there with their know-how. International and diplomatic networks were also crucial in the commercial field. Especially in the second half of the 19th century, the Association des Maîtres de Verreries, the association of Belgian window glass manufacturers, maintained contacts with Belgian consuls all over the world.