Van 14 tot 17 september strijkt de International Reynard Society neer in Antwerpen voor de 24e editie van haar tweejaarlijkse colloquium. Verwacht je aan 4 dagen vol epische dierenverhalen, fabels en fabliaux: een zoektocht naar sporen van vossen, vissen en nog veel meer dieren in de Europese literatuur van de middeleeuwen en hun doorwerking tot op de dag van vandaag.
Patricia Stoop en Remco Sleiderink zijn verantwoordelijk voor de Antwerpse editie van dit internationale colloquium. Patricia: “We werken hiervoor ook samen met het Reynaertgenootschap, de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience en het Letterenhuis. Zonder hun hulp was de voorbereiding van dit congres moeilijk geweest, want het was een parcours met flink wat hindernissen dit keer. De samenkomst had eigenlijk vorig jaar moeten plaatsvinden, maar de corona-epidemie gooide roet in het eten. Daarna kregen we de brand op de Stadscampus over ons heen, waardoor we onze congreslocatie kwijtraakten. De Erfgoedbibliotheek en het Letterenhuis zijn toen zo gastvrij geweest om ons onderdak te verschaffen. Dat appreciëren we echt enorm!”
Reynaert komt terug naar huis
Antwerpen is ook de uitgelezen plek om dit internationale colloquium te laten doorgaan vindt Remco: “De International Reynard Society is in de jaren zeventig begonnen als een kern van mensen die met de Reynaert-materie bezig waren, in het Nederlands, Frans, Latijn en andere talen. Een vakgenoot van ons, Paul Wackers, is voormalig voorzitter van de Society en droomde er al lang van om deze conferentie naar België of Nederland te halen. Daarnaast wilde hij ook dat de nadruk nog eens op Reynaert zelf kwam te liggen. En met onze specialisatie in Middelnederlands aan de Universiteit Antwerpen en de nabijheid van het Waasland – oftwel het land van Reynaert – was deze locatie een evidente keuze.”
Rik Van Daele van het Reynaertgenootschap was ook nauw betrokken bij de samenstelling van het programma en stippelde samen met Yvan De Maesschalck een route uit die de deelnemers op de laatste dag samen zullen afleggen. Een echte Reynaert-roadtrip door het Waasland met haltes in Hulst en Daknam.
Als dieren mensen zouden zijn
Iedereen heeft wel een beeld van Reynaert de vos, hetzij uit kinderboeken, hetzij uit de lessen Nederlands van de middelbare school. “Maar wat veel mensen niet weten”, vertelt Remco, “is dat de originele tekst van Reynaert uit de dertiende eeuw een stuk gruwelijker is dan alle bewerkingen en vertalingen die later zijn gemaakt. Er werd toen ook geen moraal vastgeknoopt aan de tekst zelf. Latere versies maken de verhalen vaak wat braver, door wat verklarende uitleg erbij te geven.” “Iets dat we in onze hedendaagse cultuur soms ook terug zien opduiken”, vindt Patricia, “In de jaren zestig en zeventig konden er veel dingen door de beugel die nu niet meer zonder duiding of waarschuwing getoond kunnen worden. Die golfbeweging is blijkbaar van alle tijden.”
Dieren werden en worden in verhalen vaak gebruikt om zaken bespreekbaar te maken, het creëert een zekere afstand tot de lezer. “Als de personages in de Reynaertverhalen mensen zouden zijn, zou het wel heel hard binnenkomen”, denkt Remco, “Dat merk je bijvoorbeeld al in een theaterstuk zoals ‘Van den Vos’ van FC Bergman. Dat was erg rauw en soms moeilijk om naar te kijken.”
Wie de vissen niet eert…
Niet alleen de vossen, maar ook andere dieren hebben dankzij de literatuur vaak een imago aangemeten gekregen: een beer is dom, een kat is achterbaks, een haas is laf… Ook tijdens deze editie van het colloquium zal er naar de rol van meerdere dieren in de literatuur gekeken worden, vertelt Remco: “Naast de Reynaertverhalen, is er ook een fabel- en fabliauxgezelschap aangesloten bij de Society, zij bestuderen vaak meerdere dieren. We hebben dit jaar voor vissen in de titel gekozen omdat zij vaak over het hoofd gezien worden in de literatuur, terwijl er toch heel wat interessante verwijzingen zijn. Maar het is ook knipoog naar het verhaal waar Reynaert op een kar met vissen duikt en deze stiekem opeet.”
Tijdens de conferentie vinden er meer dan zestig lezingen plaats en er is voor elk wat wils. Patricia: “Naast input van de Society is er ook een open call gebeurd. Uiteindelijk is het aanbod een mix van internationale sprekers, experts uit eigen huis, jong en oud, geworden. Een mooi gebalanceerd programma dus.” “Zelf kijk ik heel erg uit naar de nocturne op donderdagavond,“ aldus Remco, “dan gaan we op bezoek bij de collecties van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, het Letterenhuis en onze eigen Bijzondere collecties van de Centrale Bibliotheek, op zoek naar stukken die te maken hebben met ons thema. Ik ben benieuwd welke parels we in die collecties zullen ontdekken.”
Zin gekregen om zelf de literatuur in te duiken?
Dit zijn enkele leestips van Remco en Patricia:
- Reynaert in tweevoud, Bart Besamusca, André Bouwman: deel 1 en Paul Wackers: deel 2
- Wapenbroeders, Louis Paul Boon (1955)
- Gefascineerd door vos, Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience (2022)
- Raaf, Kristof Smeyers (2022)
De Reyaert Roadtrip haalde ook de krant!
Of foxes and fish From 14 to 17 September, the International Reynard Society will be in Antwerp for the 24th edition of their biennial colloquium. Expect four days full of epic animal stories, fables and fabliaux: a search for traces of foxes, fish and many other animals in European literature from the Middle Ages and their repercussions up to the present day. The focus this year is once again on Reynard himself. Apart from more than sixty lectures, a nocturne is planned in various valuable heritage collections in the city and the participants will go on a 'Reynard roadtrip' in the Waasland region.