Foto: Toelichting maquette tijdens opening campus UIA op 3 juli 1972, v.l.n.r. Etienne Dhanis, Louis Major, Andries Kinsbergen, Gaston Eyskens, Willy Claes, Jos De Saeger, Paul-Willem Segers (UArchief, Archief van Andries Kinsbergen, 106)
De Universiteit Antwerpen blies dit jaar twintig verjaardagskaarsjes uit. Hoe komt het dat de grootste stad van Vlaanderen pas in 2003 haar universiteit kreeg? “Daarvoor moet je verder kijken dan ’t Stad”, zegt Alexia Coussement (Power in History). “De geschiedenis van deze universiteit is namelijk verstrengeld met die van de Belgische onderwijspolitiek.” (Tekst: Alexia Coussement)
“Vandaag bevinden er zich in elke provincie van ons land universiteitscampussen, maar dat was ooit anders”, vertelt Alexia. “In het jonge België van de negentiende eeuw konden universitairen terecht in Gent, Luik, Leuven en Brussel. Antwerpen was een handelsmetropool zonder universiteit. Vanuit de Vlaamse Beweging klonken geregeld stemmen om in ’t Stad de eerste Nederlandstalige universiteit te stichten, maar deze primeur ging in 1930 uiteindelijk naar Gent. Ruim twee decennia later vond de Scheldestad haar momentum om actief te ijveren voor een eigen universiteit.”
Universitaire expansie
In volle Koude Oorlog werd kennis dé grondstof voor de toekomst. Dat was een van de redenen waarom ook in West-Europa universiteiten als paddenstoelen uit de grond schoten. In België groeide halverwege de jaren 1950 eveneens de overtuiging dat de bestaande universitaire infrastructuur diende te expanderen, wat een opening bood voor Antwerpen. Daar engageerde de socialistische burgemeester Lode Craeybeckx zich vanaf 1958 voor de oprichting van een rijksuniversiteit in zijn stad. In het verzuilde België leidde dit meteen tot katholiek tegenoffensief: de stichting van vrije, confessionele faculteiten in Antwerpen.
Tijdens de jaren 1960 won het politieke en maatschappelijke debat over de universitaire expansie aan kracht, wat resulteerde in wetten die het universiteitswezen in ons land vergaand uitbreidden. Daarbij kreeg ook Antwerpen in 1965 en 1971 erkend universitair onderwijs. Dit nam niet de vorm aan van één universiteit, maar van drie kleine universitaire instellingen: de UFSIA, het RUCA en de UIA. Deze hadden verschillende juridisch statuten, levensbeschouwelijke signaturen en een eigen visie op onderwijs en onderzoek. Volgens Alexia vormde ‘t Stad hierdoor een microversie van het verzuilde Belgische onderwijslandschap. Aangezien Antwerpen een reputatie had als ‘stad waar de schoolvrede kon zegevieren’, leefde de hoop dat de onderwijsverzuiling daar voor het eerst kon doorbroken worden.
1+1+1 = 1
Het trio had dan wel dezelfde regionale belangen, maar door hun uiteenlopend profiel en hun behoudgezindheid bleek het in de praktijk moeilijk tot een gedeeld beleid te komen. Daarom leefden ze eerder als buren naast elkaar. Pas rond de millenniumwisseling namen de UFSIA, het RUCA en de UIA stappen om hun werking op elkaar af te stemmen. Alexia: “De Vlaamse overheid noopte de universiteiten ertoe competitiever te worden en hun werking af te stemmen op een Europees beleid, zoals met de invoer van de bachelor-masterstructuur.” De Antwerpse universiteitsbestuurders voelden de noodzaak om zich aan te passen aan de nieuwe realiteit, wat in 2003 uitmondde in de fusie tot een unitaire Universiteit Antwerpen. Met haar twintig jaar is de UAntwerpen weldegelijk een jonge universiteit, maar dan wel eentje met historische wortels.
Contact
Alexia Coussement | +32 494 90 14 88 alexia.coussement@gmail.com
The University of Antwerp: A Twenty-year-old with an Old Soul Celebrating its twentieth anniversary, the University of Antwerp's inception in 2003 is deeply entwined with Belgium's educational politics, according to Alexia Coussement (Power in History). In the 19th century, universities thrived in Gent, Luik, Leuven, and Brussels. The bustling trade center Antwerp stays without one, though. Despite early calls from the Flemish Movement for the city's first Dutch-language university, Gent claimed the honour in 1930. The Cold War era marked a shift, with knowledge emerging as a crucial resource for the future. Socialist mayor Lode Craeybeckx championed a state university in Antwerp from 1958, which was met with a Catholic response. In the 1960s, amidst debates on university expansion, Antwerp gained recognition for university education in 1965 and 1971, not as a singular entity but as three distinct institutions: UFSIA, RUCA and UIA. Despite shared regional interests, they functioned more as neighbors than collaborators. Around the millennium, the three institutions harmonised operations. In 2003, UFSIA, RUCA, and UIA officially merged into the University of Antwerp, a young institution with deep historical roots, embodying the city's unique educational journey.