Auteurs: Caroline Vrijens en Sarah Meys
In Vlaanderen komt het regelmatig voor dat kinderen met honger op school zitten. Zowel leerkrachten als schooldirecties wijzen al jaren op dit probleem. Het Kinderrechtencommissariaat schreef hierover een advies aan het Vlaams Parlement. Het Parlement stelde de afgelopen legislatuur herhaaldelijk vragen aan de regering en diende verschillende resoluties en conceptnota’s in om iets aan de problematiek te doen. Er werd een onderzoek uitbesteed, maar verder ging de vorige regering hier niet op in.
Kinderarmoede in Vlaanderen
Met 150.000 kinderen die in armoede leven, is kinderarmoede een ernstig probleem in Vlaanderen. 6% van de minderjarigen lijdt onder ernstige materiële en sociale deprivatie (Guio & Van Lancker, 2023). Bijna 1 op de 5 kinderen leeft in een gezin dat geen onverwachte uitgaven van 1.000 euro kan dragen, en 15% van de kinderen kan geen week op vakantie. Voor ongeveer 1 op de 10 kinderen zijn regelmatige vrijetijdsactiviteiten onhaalbaar. Het armoederisico ligt hoger bij kinderen dan gemiddeld bij de bevolking. Ze ervaren armoede op hun eigen manier, zowel thuis als op school en in hun vrije tijd. De gevolgen van de armoedesituatie die ze actief meemaken blijven later in hun leven vaak nog sterk doorwegen. Daarom is een structureel armoedebeleid met specifieke aandacht voor kinderen essentieel.
De Europese Kindgarantie
De Europese Kindgarantie is in een aanbeveling aangenomen op de Raad van de Europese Unie op 14 juni 2021. Ze past in een bredere EU-strategie voor kinderrechten en in de Europese pijler voor sociale rechten. De nadruk ligt op kinderen in kwetsbare situaties. De Europese Kindgarantie heeft als doel om effectieve toegang tot gratis kinderopvang, onderwijs, gezondheidszorg, gezonde voeding en adequate huisvesting te bieden voor alle kinderen in Europa. Expliciet stelt de aanbeveling ook dat elk kind minimaal één gezonde maaltijd per schooldag moet krijgen. Vlaanderen is een van de weinige regio’s in Europa die achterblijft bij het nastreven van deze doelstelling.
Voordelen van gezonde schoolmaaltijden
Een beleid dat gezonde schoolmaaltijden biedt, heeft tal van voordelen:
- Bereik: Scholen bereiken bijna alle kinderen tussen 2,5 en 18 jaar.
- Gezondheid: Het biedt positieve effecten op de gezondheid door zowel ondervoeding als obesitas tegen te gaan.
- Preventie: Schoolmaaltijden zijn een effectieve manier om aan gezondheidspreventie te doen.
- Gezinsbudget: Kosteloze of betaalbare schoolmaaltijden verlichten de financiële druk op gezinnen en besparen ouders tijd.
- Onderwijskwaliteit: Verbeterde concentratie en leerprestaties bij leerlingen, en pedagogische medewerkers kunnen zich volledig richten op onderwijs en begeleiding.
Inspiratie uit het buitenland
Verschillende Europese landen hebben al succesvolle schoolmaaltijdenprogramma’s geïmplementeerd (Guio, 2023). In landen zoals Luxemburg, Estland, Finland en Zweden krijgen alle schoolgaande kinderen gratis maaltijden als onderdeel van een volksgezondheidsbeleid gericht op gelijke kansen. Andere landen, zoals Duitsland en Spanje, bieden gratis maaltijden aan kinderen uit gezinnen met een laag inkomen. Er is niet slecht één mogelijke aanpak (Storme et.al., 2023).
Belangrijke randvoorwaarden
Het is noodzakelijk om een breed, niet-stigmatiserend beleid te ontwikkelen dat aandacht besteedt aan de kwaliteit, smaak en setting van de maaltijden. Het afschaffen van lunch- en dutjesbijdragen en het voeren van een beleid rond voedingsinformatie en voedingseducatie zijn cruciale stappen. Kinderen, jongeren en alle belanghebbenden moeten worden betrokken bij het opzetten van dit beleid.
Conclusie
Deprivatie bij kinderen, inclusief voedseldeprivatie, is een realiteit in Vlaanderen. Leerkrachten en schooldirecties moeten nu vaak zelf oplossingen bedenken voor kinderen die zonder ontbijt of met onvoldoende lunch naar school komen. Dit kan beter. Een algemeen Vlaams beleid dat gezonde schoolmaaltijden garandeert, is nodig om kinderen een gezonde start te geven en hun kansen op een betere toekomst te vergroten. De overheid mag deze verantwoordelijkheid niet overlaten aan liefdadigheidsinitiatieven of louter initiatief vanuit de scholen, maar moet actief beleid voeren om kinderarmoede structureel aan te pakken en te verminderen.
Referenties
Lees het volledige advies op de website van het Kinderrechtencommissariaat.
Guio, A-C. (2023). Free school meals for all poor children in Europe: An important and affordable target? Children & Society, 37, 1627–1645.
Guio, A-C., & Van Lancker, W. (2023). Deprivatie bij kinderen in België en zijn gewesten: wat zeggen de nieuwe data? Koning Boudewijnstichting.
Storme, E., Franck, E., Nicaise, I., Mertens, C., de Maegd, K. (2023). Lekker(s) Op School – Evaluatie van een pilootproject rond gezonde voeding in acht Gentse kleuterscholen. Samenvatting en aanbevelingen, HOGENT & HIVA KU Leuven
Foto door Antoni Shkraba via Pexels