Auteur: Ria Robijns (SAAMO provincie Antwerpen)
Bij SAAMO werken we steeds vanuit onze doelgroep. Dat betekent dat we participatieve projecten opzetten en mensen in kwetsbare situaties zelf het woord geven. Hun ervaringsexpertise leggen we dan in de vorm van beleidsaanbevelingen op tafel bij onze politici. De dialoog die we daarmee creëren is de kracht van het opbouwwerk. Deze kracht wilden we ook inzetten om tot een sociaal rechtvaardig klimaatbeleid te komen.
De energietransitie: We leave no one behind
Waarom we deze noodzaak voelden? Omdat de nakende (en broodnodige) energietransitie en de opgelegde klimaatdoelstellingen niet met iedereen rekening houden. Wonen in een A+ huis tegen 2050 is een onmogelijk uitgangspunt voor mensen in een woning met enkele beglazing, energievretende huishoudtoestellen en een steeds hogere energie- en gasfactuur. Investeringen kunnen niet gemaakt worden door mensen die steeds met een bang hart naar het einde van de maand kijken.
Laat het duidelijk zijn: bepaalde eisen zijn gezet zonder de haalbaarheid ervan af te toetsen bij verschillende groepen in onze samenleving. Daarom zetten we de Klimaatstem van MIA op poten. Een project waar mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie zelf spraken over hun noden binnen de energietransitie.
Het traject
We klopten aan bij SPAAK, het samenwerkingsverband van vier Kempense verenigingen waar mensen in armoede het woord nemen: Al-arm in Geel, ’T ANtWOORD in Turnhout, Ons Huis in Mol en De Fakkel in Herentals. Via gesprekstafels wisselden we kennis, ervaringen en vaardigheden uit.
De eerste drie sessies vonden plaats in ieders vertrouwde vereniging. In die veilige omgeving kregen ze een eerste vorming in het onderwerp en reikten we een basiskader aan waarmee ze hun ervaringen specifieker konden uiten. Het gaf ons ook de kans om te toetsen of er regionale verschillen waren in de beleving van de klimaattransitie.
Pas vanaf sessie vier kwamen de deelnemers van de vier verenigingen samen om verder te werken aan een gedeelde visie en een instrumentenmix met mogelijke antwoorden. Het overzicht van het traject vind je hieronder. Mits enige kanttekening dat we sommige sessies, omwille van de coronapandemie, ontdubbeld hebben. Daardoor werkten we met kleinere groepjes dan oorspronkelijk gepland.
De volgende stap was in dialoog treden met ‘critical friends’, een bonte verzameling van professionele stakeholders. Een groep van mensen die de klimaattransitie een warm hart toedraagt, maar soms stoot op moeilijkheden om die transitie sociaal te maken. We werkten samen met Campina Energie, Herwin, Kamp C, Provincie Antwerpen (dienst wonen), stad Turnhout en Bond Beter Leefmilieu.
Ten slotte was het tijd om al onze resultaten te bundelen en voor te leggen aan lokale en bovenlokale beleidsmakers. Hier zijn we tot op heden nog volop mee bezig.
Overzicht van de sessies
- Sessie 1: Vorming en feedback
Inspraak zonder inzicht leidt tot uitspraak zonder uitzicht. Met een stevige vorming zorgen we ervoor dat we vanuit dezelfde kennis of basis vertrekken. - Sessie 2 en 3: Uitwisseling
Hoe positioneren MIA zich in deze maatschappelijke verandering? Welke impact heeft dit? Wat zijn pijnpunten? Wat is haalbaar voor henzelf? Wat is nodig om volwaardig deel te nemen? Bespreking basisvisie en start van de instrumentenmix. - Sessie 4: Klimaatstem in koor
Vier verenigingen bundelen hun bevindingen (prioriteiten, bouwstenen en ideeën eindproduct). We werken aan de instrumentenmix. - Sessie 5: In gesprek met critical friends
18 professionals uit partnerorganisaties verrijken ons materiaal. We verwelkomden ook 3 extra deelnemers met ervaringsdeskundigheid. - Sessie 6: Realisatie eindproduct op lokaal niveau + bijeenkomst met de vier lokale besturen
Enkele bevindingen
Wie woont in een woning van slechte kwaliteit ervaart gevoelens van machteloosheid, minderwaardigheid, angst, onzekerheid en verdriet. Men voelt zich gevangen in de situatie. Dit heeft een impact op de fysieke en mentale gezondheid, de onderwijs- en arbeidsmarktkansen en de sociale contacten. Hoewel mensen in armoede een kleinere ecologische voetafdruk hebben, betalen ze tweemaal de prijs.
Mensen in armoede willen vooral betrokken worden bij het beleid. De energietransitie moet haalbaar en betaalbaar zijn voor iedereen.
Participatieve beleidsaanbevelingen
De uiteindelijk beleidsaanbevelingen waartoe de deelnemers zijn gekomen, bestaan uit maatregelen voor de sociale huurmarkt, de private huurmarkt, de eigendomsmarkt en de controlemaatregelen op de woningmarkt. Onder andere een uitbreiding van de sociale woningmarkt, het breder toepassen van geconventioneerd verhuren en meer inzetten op ondersteuning, ontzorging en bouwtechnische begeleiding zijn enkele voorbeeldmaatregelen.
De exhaustieve lijst van aanbevelingen vind je in het eindrapport.
Afbeelding: SAAMO Provincie Antwerpen