Sinds het begin van dit academiejaar heeft ons Departement Bibliotheek & Archief een nieuw departementshoofd en daarmee ook een nieuwe hoofdbibliothecaris: Rik Van Daele. Zijn voorganger Trudi Noordermeer ging immers met pensioen. Rik is nu zes maanden aan de slag als departementshoofd, dus tijd voor een kennismaking in vijf vragen.
Wat zijn jouw doelen met de universiteitsbibliotheek?
Rik Van Daele: “Ik vind dat bibliotheken de betonplaat zijn van elke community, op elk niveau. Ik hoop dat onze bib die rol kan vervullen voor de Universiteit Antwerpen. Een bib wordt vaak ‘de derde plek’ genoemd, naast ‘de werkplek en de thuisplek’, of ‘de lesplek en de kotplek’. Het is een dankbare aanvulling voor die andere ruimtes: een rust- én een ontmoetingsplek, een bron van kennis, een studie- en een stilteplek. Ik denk dat het vooral belangrijk is dat we laten zien wat we als bibliotheek allemaal kunnen betekenen en doen. Ik zou graag nog meer een rol spelen in het onderwijs, door een nog groter aanbod aan workshops en gastcolleges rond bibliotheekvaardigheden, zoekvaardigheden, taal- en leesvaardigheden. Waar kan de bib nog versterkend werken? Da’s een rol die ik graag verder opgenomen wil zien: meer structureler contact met studenten en faculteiten.”
“Mezelf voorstellen in vijf woorden? Vossenjager – passie voor lesgeven/lezingen – cultuurmens – verbinder – wetenschapper.”
Rik Van Daele – Departementshoofd Bibliotheek
Ambities
Rik Van Daele: “We hebben in februari ons kunstendepot geopend, waar ‘Kunst op de Campus’ een vaste plek krijgt en de fantastische kunstcollectie van de Universiteit Antwerpen de waardering krijgt die ze verdient. Zo kochten we onlangs een nog onbekend Middelnederlands ridderverhaalfragment aan. Zoiets mag best wat meer in de kijker worden gezet. En we willen ook graag een rol spelen bij de ‘remake’ van de bibliotheek op Campus Drie Eiken. Binnenkort herrijst daar een campus 2.0 met een nieuw studentenhome, een nieuwe sporthal en dito studentenrestaurant. Het ideale moment om de bib daar ook aan te pakken, naar het voorbeeld van De Parabool, het aantrekkelijke leercentrum van Campus Middelheim. We moeten eens kijken hoe we daar een aangename medische bibliotheek van maken, met oefenruimtes, stilte- en ontmoetingsplekken.”
Waar wil je vooral op inzetten?
Rik Van Daele: “Ik wil inzetten op een nóg intenser contact met onze stakeholders, en in het bijzonder onze gebruikers: de studenten, de onderzoekers en de faculteiten, die de bibliotheekwerking structureel financieren. Maar we willen de instelling ook solider maken met een gedegen beleidsplanning, gestructureerd overleg via de Bibliotheekraad en de facultaire bibliotheekcollecties. Ik wil de Bibliotheekraad graag nieuw leven in blazen, want dat is een ideaal kanaal om met onze stakeholders in gesprek te gaan. En ik wil ook graag van de verschillende facultaire bibliotheekcommissies horen welke vragen er leven en waar we hen kunnen tegemoetkomen.”
Open Science en Open Access
Rik Van Daele: “Kostenbeheersing via lobbywerk op de juiste plaats is ook een belangrijk doel. Én realistische verwachtingen creëren ten aanzien van wat we kunnen. Als universiteitsbibliotheek zijn we immers maar een kleine schakel in het geheel en hebben we maar een bescheiden invloed op het Europese beleid rond ‘open access & open science’. Het is erg belangrijk om in gesprek te gaan met onderzoekers die informatie willen beschikbaar stellen én willen vinden, maar we moeten ons ook bewust zijn van de moeilijkere betaalbaarheid van informatie, veroorzaakt door een aantal wereldspelers.”
“We zijn op zoek naar gemotiveerde ambassadeurs onder de hoogleraren die de betaalbaarheid van die ‘open access’ mee willen behartigen. Gelukkig staan we in dat soort gevechten niet alleen, en maken we deel uit van een consortium met alle Vlaamse universiteiten om te kunnen onderhandelen en de kosten beheersbaar te houden. Het is onze taak om daarover politici en beleidsmensen aan te sturen. We moeten bovenal een kwaliteitsvolle gids blijven.”
Ecosysteem en welzijn
Rik Van Daele: “Waar wil ik nóg op inzetten? Op het versterken van de positie van onze bib in het lokale ecosysteem van Antwerpse culturele partners. En ik wil ook verder blijven inzetten op het welzijn van al onze collega’s én de gebruikers. Veel studenten komen naar de bibliotheek om te studeren, en we zijn blij dat we hen die warme ontmoetings- en rustplek kunnen bieden, maar dat mag niet louter een studieplek blijven. We moeten de kans benutten om hen op die manier te leren om goede bronnen te gebruiken, de juiste vragen te stellen aan de systemen, de juiste data te vinden. Daar kunnen en moeten we meerwaarde bieden.”
“Kostenbeheersing via lobbywerk op de juiste plaats is een belangrijk doel. Én realistische verwachtingen creëren ten aanzien van wat we kunnen.”
Rik Van Daele – Departementshoofd Bibliotheek
Wat neem je mee van je voorganger Trudi Noordermeer?
Rik Van Daele: “Dan kijk ik in de eerste plaats naar de kwaliteitsvolle equipe, met mijn gewaardeerde adjunct Veronique Rega, die onder meer Anet aanstuurt, het netwerk van 25 wetenschappelijke bibliotheken in de regio Antwerpen en Limburg. Trudi was ook erg begaan met Anet en die focus wil ik behouden. We zitten nu eenmaal in de snel evoluerende wereld van de schaalvergroting. We moeten zorgen dat we concurrentieel blijven. Dat kan door onder meer goed personeel aan te trekken, maar ook door sterker te maken wat al sterk is.”
Structurele subsidies
Rik Van Daele: “Ik blijf dus de grote lijnen van mijn voorganger trouw: digital first, het geheugen van de UAntwerpen uitbouwen, en werken in functie van onderwijs en onderzoek. Digital first: daar moeten we absoluut voor blijven gaan, maar we moeten ons ook bewust blijven van de kwetsbaarheid van die digitale wereld, en het evenwicht digitaal-analoog zorgvuldig blijven monitoren. En daarnaast wil ik ook onze archiefwerking een eigen plek geven en nog beter uitbouwen. Wij staan als bib in voor inventarisatie én valorisatie. Het is mijn ambitie om de instelling de volgende jaren klaar te maken voor structurele Vlaamse projectsubsidies binnen het Cultureel Erfgoeddecreet. Binnen 5 jaar willlen we een structureel subsidiedossier indienen én binnenhalen.”
Hoe zou je jezelf voorstellen in 5 woorden?
Rik Van Daele: “Vossenjager – passie voor lesgeven/lezingen – cultuurmens – verbinder – wetenschapper.”
“Ik heb mijn doctoraat geschreven over Van den vos Reynaerde en geef in mijn vrije tijd nog altijd – samen met tien gepassioneerde redacteurs – Tiecelijn uit, het jaarboek van het Reynaertgenootschap. Centraal staat de studie en de promotie van het Reynaertverhaal in de meest algemene zin. Zo ben ik momenteel bezig met een artikel over vier Antwerpse schilderijen uit de 17e eeuw die nog nooit besproken zijn en de rol van Antwerpen als Reynaertstad onderstrepen. Zo blijf ik toch bovenal ook wetenschapper. De cultuurmens en verbinder zat al duidelijk in mijn rol in de culturele sector, en omdat ik erg graag lezingen geef en onderricht, voel ik me als een vis in het water tussen al die jonge mensen hier.”
Wat zijn je eerdere werkervaringen en waarom heb je voor de Universiteit Antwerpen gekozen?
Rik Van Daele: “Ik ben mijn professionele carrière begonnen in het universitaire milieu als assistent en post-doctorandus aan de KU Leuven. Vandaar ben ik naar het lokale cultuurbeleid gegaan. Ik was de enige Vlaming die ooit én directeur van een cultuurcentrum (Lokeren, Beveren, Sint-Niklaas) én bibliothecaris (Sint-Niklaas) én museumconservator (Lokeren) was. In Sint-Niklaas was ik achtereenvolgens stadsbibliothecaris, directeur van het cultuurcentrum, afdelingshoofd Cultuur en cultuurbeleidscoördinator.”
Cirkel rond
Rik Van Daele: “Mijn dochter zag de vacature voor departementshoofd en zei: ‘Vader, is dat niet iets voor jou?’. Ik had goede contacten met enkele onderzoekers en oud-collega’s, onder wie Frank Willaert, Hubert Meeus, Ludo Simons, Annick Schramme en Marc Jacobs. En ik had ook veel bewondering voor het onderzoek van onze rector Herman Van Goethem en professor Pierre Van Damme. Dus besloot ik te solliciteren.”
“Ik ben nu 60 jaar. Ik las dat tussen de 55 en 65 jaar maar 1,7% van de bevolking nog van job verandert, dus mijn jobswitch op deze leeftijd is niet evident. Maar ik voelde me meteen thuis in deze wereld van het onderzoek, tussen de jonge mensen, en ben ervan overtuigd dat ik hier echt iets te betekenen kan hebben. Ik heb het gevoel dat de cirkel rond is.”