Deze dagen wordt de laatste hand gelegd aan BlueApp, de innovatiehub voor duurzame chemie en materialen van UAntwerpen. Met een potentieel voor 37 laboratoria en een noodstroomvoorziening waarmee je een klein dorp van elektriciteit kan voorzien, is het een technisch huzarenstukje. “Voor zo’n bouwproject heb je geen blauwdruk klaarliggen”, zegt Mathias Capiau van het Departement Infrastructuur. Hij leidt je samen met BlueApp-manager Quinten Van Avondt door het bouwproces.
Van de aparte gevelstructuur en de enorme demonstratiehal tot de doorgedreven technische basisuitrusting: Mathias Capiau toont ons met een aanstekelijk enthousiasme waarom BlueApp niet zomaar een technisch gebouw is. “Noem het gerust een kleine kmo”, lacht hij.
BlueApp is te vinden op het bedrijventerrein Blue Gate Antwerp, tegenover BlueChem, een incubator voor duurzame chemie. “BlueApp past binnen onze visie op valorisatie, waarbij duurzame chemie en materialen een belangrijke pijler vormen”, verduidelijkt BlueApp-valorisatiemanager Quinten Van Avondt. “Terwijl je in BlueChem in de eerste plaats terecht kan voor kantoorruimte en dienstverlening, met een ondersteunend labo, biedt BlueApp laboruimte op een grotere schaal en uitgebreide technische ondersteuning. Het is de bedoeling om onderzoekers, start-ups en grote bedrijven onder één dak samen te brengen en zo samenwerking te bevorderen. We willen een schakel creëren tussen de prototypes die de universiteit in haar labo’s ontwikkelt en de kant-en-klare oplossing die bedrijven willen.” Als BlueApp-manager brengt Quinten de verschillende partijen samen en bepaalt hij mee de projecten.
Op de groei gebouwd
Dat het gebouw technisch een flinke uitdaging zou worden, stond in de sterren geschreven. “De infrastructuur moet ruimte bieden aan uiteenlopende, nog in te vullen projecten die door de jaren nog moeten kunnen groeien. Dat vraagt om een modulair ontwerp met een grote flexibiliteit”, legt Quinten uit.
Als projectmanager bij het Departement Infrastructuur kon Mathias zijn tanden zetten in het ambitieuze en innovatieve bouwproject. Mathias: “Binnen ons departement neem ik, samen met mijn andere collega’s-experten, nieuwbouw en renovatieprojecten voor mijn rekening. Daarnaast biedt onze dienst ook ondersteuning op het vlak van schoonmaak, onthaal en onderhoud.” Het team mag zich ontfermen over een patrimonium van zo’n 300 000 m² en 96 gebouwen, variërend van kleine historische gebouwen tot hypermoderne laboratoriumgebouwen als Gebouw O en Gebouw M op Campus Drie Eiken en – een unicum in België – Vaccinopolis.
Zelf is Mathias expert HVAC (heating, ventilation and air conditioning) en vanuit die expertise ook manager van projecten met een grote technische complexiteit. “Met alle uitdagingen die op ons afkomen, is dit een boeiende periode”, zegt Mathias. “We zijn als dienst verplicht onszelf voortdurend heruit te vinden. Denk maar aan het klimaatplan: het is geen sinecure om de jaren zeventig-gebouwen van de buitencampussen aan te passen naar de huidige duurzaamheidsnormen. Bij BlueApp bijvoorbeeld, dat het niveau excellent beoogt binnen het Britse BREEAM-duurzaamheidscertificaat, hebben we de lat bijzonder hoog gelegd.”
Vertrokken van een leeg blad
Ook op andere vlakken is het BlueApp-project een mooi voorbeeld van wat er allemaal komt kijken bij een groot bouwproject. “Elk project start met een programma van eisen, met andere woorden de noden van de universiteit en de eindgebruikers, steeds gekaderd binnen een algemene beleidsvisie. Dat wordt dan vertaald naar een concrete opdracht. In dit geval is de eindgebruiker de valorisatiedienst”, legt Mathias uit.
BlueApp was geen klassiek bouwproject, vervolgt hij. “We moesten een toekomstgericht en flexibel ontwerp creëren, zonder uiteraard het kostenplaatje uit het oog te verliezen. Ons team is quasi letterlijk van een leeg blad vertrokken om met een high-end laboratoriumgebouw te kunnen eindigen. De blauwdruk voor zo’n gesofisticeerd project hadden wij op onze dienst niet zomaar klaarliggen, al konden we wel uit eerdere ervaringen putten.”
Doorgedreven kwaliteitstoetsing
De eigenlijke projectuitwerking werd uitbesteed aan een extern ontwerpbureau, geselecteerd via een wedstrijd en ondersteund door verschillende studiebureaus. “Bij een project van deze schaal is het aangewezen een extern ontwerpbureau onder de arm te nemen”, zegt Mathias. Dan nog kostte het uitwerken van het dossier bij momenten een uitzonderlijk engagement van het hele bouwteam. Mathias: “Om een idee te geven: het aanbestedingsontwerp voor het deel elektriciteit, dat in semi-industriële elektriciteitsinstallaties voorziet, is pas na een zevende revisie goed bevonden. Het Departement Infrastructuur heeft een doorgedreven kwaliteitstoetsing uitgevoerd.”
Eens het aanbestedingsdossier van het studiebureau voltooid, ging het Departement Infrastructuur op zoek naar een aannemer. Mathias: “En dan kon het eigenlijke werk beginnen. We waren intussen maart 2020 en zaten in de eerste lockdown. Onze eerste projectvergadering verliep via Teams. Niet evident als je weet dat ik die mensen nog nooit gesproken had en we met een heel uitgebreid bouwteam werkten. Bovendien zaten we met een krappe timing: in een kleine twee jaar moesten we van een grasveld naar een volwaardig operationeel gebouw gaan.”
Omwille van de uitzonderlijke technische complexiteit van het project werd Mathias aangesteld als projectmanager. Hij volgde het bouwproject dagelijks mee op. “Vanuit die rol moest ik snel kunnen inspelen op vragen over bijvoorbeeld veiligheid of ICT en de juiste partijen van de universiteit betrekken. Die voortdurende interactie maakt het leuk omdat je zo op heel veel vlakken bijleert.”
Het oog wil ook wel wat
Het resultaat is een technisch ontzettend complex gebouw geworden, met onder meer – voor de kenners onder u – een reserve luchtgroep en een ontdubbelde koelinstallatie. Elk bouwelement, van de branddetectie tot de noodstroomvoorziening, werd heel uitgebreid getest. Ondanks al die technische hoogstandjes oogt het gebouw opvallend strak, met dank aan de bouwvoorschriften van de Stad Antwerpen. “Naast de geldende wetgeving focust die vandaag ook op het uitzicht. Zelfs de technische gedeeltes zoals de afvalberging en de gasopslag mochten we niet in een apart technisch paviljoen onderbrengen, maar moesten netjes mee in het bouwvolume passen. Dat was uiteraard niet vanzelfsprekend”, zegt Mathias.
Nu en dan doken er ook onverwachte uitdagingen op. “Zo is er ter hoogte van de technische installaties geopteerd voor een claustrumwand: daarvoor wordt een speciale metseltechniek met openingen tussen de gevelstenen gebruikt, waardoor het bouwvolume aan alle zijden gesloten oogt. Daarbij was echter geen rekening gehouden met de enorme luchtdebieten – tot 120 000 kubieke meter – achter die geveldelen. Door die krachten loop je het risico dat de bakstenen uit de gevel worden gedrukt. We hebben dan ook extra staal moeten voorzien om de gevel op die plaatsen te verstevigen.”
Als alles volgens plan verloopt, is BlueApp in april klaar voor gebruik. Daarna volgt nog de inrichting van het gebouw. “Ook daar zullen Mathias en ik nauw rond samenwerken”, zegt Quinten. “We hebben de afgelopen anderhalf jaar met bedrijven en onderzoekers gepraat, waardoor we nu beter weten hoe de concrete invulling van het gebouw en een aantal labo’s eruit moeten zien. Het komt erop aan de vereisten te vertalen naar een slim, future proof design.”
Shopping center voor start-ups
Onderzoekers kijken al reikhalzend uit naar het moment dat ze bedrijven kunnen ontvangen in het nagelnieuwe gebouw, weet Quinten. “Met een infrastructuur als BlueApp toon je dat je wil werken aan de toekomst en dat we over de allernieuwste faciliteiten beschikken. In die zin moet BlueApp een toegangspoort worden tot wat onze universiteit te bieden heeft.” Er werd gezorgd voor een academische verankering: BlueApp-technologieontwikkelaar professor Patrice Perreault zal onderzoekers en bedrijven ondersteuning bieden bij hun opschalingstrajecten.
“BlueApp is als het ware een shopping center voor start-ups voor duurzame chemie”, lacht Mathias. “Het is aan ons om gebruikers te verleiden om hier hun intrek te nemen. Maar als je weet dat BlueChem al na twee jaar uit zijn voegen barstte, mogen we daar gerust in zijn. Ook BlueApp zal snel geïnteresseerden aantrekken.”
Meer informatie over BlueApp vind je terug op www.blueapp.eu.