Filip Haegdorens rondde in december 2019 zijn proefschrift af over hoe een tekort aan verpleegkundig personeel kan leiden tot meer onverwachte overlijdens. Nu de coronacrisis door ons land woedt, werd hij gevraagd om zijn onderwijs- en onderzoeksactiviteiten tijdelijk on hold te zetten, zodat hij voltijds in het UZA kan werken als coördinator van de binnenkomende patiëntenflow. Zowel in theorie als in de praktijk is hij dus een expert op dit vlak. Hij vertelt hoe de Belgische ziekenhuizen zorgen voor voldoende verpleegkundig personeel tijdens de coronapandemie.
Het belang van verpleegkundig personeel
Het is erg belangrijk dat er genoeg verpleegkundig personeel aanwezig is in de ziekenhuizen. Ze hebben een belangrijke opdracht en coördineren vele zorgtaken, zoals bijvoorbeeld patiënten draaien zodat ze geen doorligwonden krijgen, psychosociale ondersteuning bieden, medicatie toedienen, het observeren van patiënten, het communiceren van atypische reacties bij patiënten… Verpleegkundigen zijn de motor van een zorginstelling en verbinden alle verschillende specialiteiten en disciplines.
“Wanneer er op een afdeling te weinig verpleegkundigen zijn, zal er tijdsnood ontstaan. Dan zijn ze genoodzaakt om enkel het hoogstnoodzakelijke te doen en wat minder prioritair is te schrappen. Zo krijg je het risico dat er door tijdsgebrek een patiënt onverwacht kan komen te overlijden.”
Hoeveel verpleegkundig personeel per patiënt is genoeg?
Dat hangt af van afdeling tot afdeling. Het is daarnaast niet alleen belangrijk dat er voldoende personeel is, maar ook dat er een bepaald aandeel hoog opgeleid is – een professionele bachelor of hoger dus.
In zijn proefschrift bepaalde Filip wat het aantal verpleegkundigen per afdeling minimaal moest zijn, en daaruit bleek dat 89% van de afdelingen te weinig verpleegkundigen hebben om kwalitatieve zorg te kunnen geven, waardoor de kans op onverwachte overlijdens groter kan worden.
“Een patiënt die onverwacht overlijdt, is een schrijnende situatie voor de familie en de zorgverleners. Helaas worden er vanuit de overheid te weinig middelen vrijgemaakt die rechtstreeks dienen om verpleegkundigen aan te nemen. Sommige ziekenhuizen lossen ernstige tekorten op door budget dat eigenlijk niet voorzien is voor zorg, toch in te zetten voor zorgpersoneel. Dit zorgt echter voor willekeur en is niet te verantwoorden aan de maatschappij.
Alle hens aan dek voor de coronapandemie
Met een coronapandemie in het land is de zorgbelasting op dit moment extra hoog. Daarom doen de ziekenhuizen nu erg hun best om zo veel mogelijk verpleegkundig personeel in te zetten op de afdelingen waar COVID-patiënten komen.
“Als sector hebben we ons voorbereid op het ergste scenario en proberen we ons volledig te herorganiseren. Hierdoor hebben we de pandemie op dit moment nog onder controle.”
Dat doen de ziekenhuizen op de volgende manier:
- Waar dat gaat, worden consultaties uitgesteld. Het zorgpersoneel dat daar vrijkomt, wordt omgeschoold en mee ingeschakeld in de zorg rond de coronapatiënten.
- Oud-medewerkers en jonggepensioneerden krijgen de vraag of ze opnieuw willen komen werken.
- Studenten van de universiteiten en hogescholen werken in plaats van hun weggevallen stage in het ziekenhuis ter ondersteuning van de verpleegkundigen en artsen.
- Ook vrijwilligers kunnen zich aanmelden om te helpen met taken binnen hun niveau.
Filip is zelf coördinator van de binnenkomende patiëntenflow van het UZA. Dat betekent dat hij de pretriage in de inkomhal en op de Spoed organiseert. Daarvoor is hij voltijds naar het UZA teruggeroepen zijn onderwijs- en onderzoeksopdracht staan nu even op pauze.
Uitzonderlijke inspanning
Filip merkt dat er bij al het personeel een enorm grote bereidheid is om zich zo hard mogelijk in te zetten en tot het uiterste te gaan. Hierdoor heeft hij het gevoel dat we de COVID-pandemie op dit moment met maximale medische en verpleegkundige bemanning kunnen opvangen. Maar het is ook belangrijk dat mensen niet overwerkt geraken, en daar is een goede planning voor nodig.
“Die bereidheid om zich 300 procent in te zetten, typeert zorgverleners. Het is een uitzonderlijke inspanning. We krijgen daar op dit moment veel appreciatie voor en dat doet enorm veel deugd, maar het zal vooral een uitdaging zijn om dat tempo te blijven aanhouden. Als de pandemie voorbij is, zullen er ook ingrepen en consultaties moeten ingehaald worden, en ook dat zal nog druk op het systeem veroorzaken.”