Klimaatactivisten in onze contreien zijn voornamelijk wit en middenklasse. Dat zou invloed hebben op de verhalen die ze vertellen en de tactieken die ze gebruiken. “Privilege hoeft echter niet negatief te zijn”, stelt Harriët Bergman (Centrum voor Europese Filosofie). “Mensen met privileges of ‘vinkjes’ kunnen die juist inzetten voor klimaatrechtvaardigheid. “Als je jezelf onderwijst over de rol die je achtergrond speelt, kan je minder gehoorde stemmen versterken en risico’s aangaan die anderen niet kunnen nemen.” (Tekst: Harriët Bergman, foto door Daniela Paes Leao: Wij Stoppen Steenkool-demonstratie, 2017. )
De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht voor de klimaatcrisis en klimaatactivisme. In België kwam die impuls er onder andere door de acties van Extinction Rebellion, de mobilisaties van Fridays for Future met Anuna de Wever en Kyra Gantois, en recent Code Rood/ Rouge. Hoewel steeds meer mensen de straat op gaan, blijft fossiele uitstoot doorgaan. Sommige klimaatactivisten stellen daarom dat het belangrijk is een zo groot mogelijke beweging te hebben, met een breed gedragen verhaal. Voor haar doctoraatsonderzoek onderzocht Harriët Bergman hoe de klimaatrechtvaardigheidsbeweging haar bezorgdheid en woede kan uiten opdat ze bijdraagt aan een meer rechtvaardige, gelijkwaardige en duurzame wereld.
Geprivilegieerd activisme
Privileges zoals witheid spelen een rol in hoe de politie op activisten reageert die deelnemen aan directe actie of burgerlijke ongehoorzaamheid. In Nederland bijvoorbeeld zijn mensen die sterven terwijl de politie hen vasthoudt veertien keer vaker mensen van kleur. Dit is een van de manieren waarop privileges sturen welke risico’s iemand kan en wil nemen. Ze bepalen ook hoe de rest van de samenleving reageert op acties. Zo voelen mensen zich sneller aangesproken door verhalen van mensen die op hen lijken. Ook welke emoties ze als gepast beschouwen, is verstrengeld met privileges. Witte mannen worden vaker als assertief beschouwd, terwijl hetzelfde gedrag bij witte vrouwen eerder als boos of hysterisch wordt gezien, en bij mannen van kleur als agressief. Ook emoties zoals woede, verdriet en schaamte worden soms anders geïnterpreteerd op basis van iemands veronderstelde identiteit.
Harriët Bergman: “Privilege is geen scheldwoord. Het gaat er om hoe je die privileges inzet voor een rechtvaardigere wereld. Luister je naar de mensen die worden getroffen? Ben je bereid je koers bij te sturen? En omvat je analyse over klimaatontwrichting de diepe wortels van kolonialisme, kapitalisme en racisme die onze huidige samenleving gevormd hebben? Die vragen zijn cruciaal.”
Opkomst van extreemrechts
Zou de klimaatbeweging niet meer rekening moeten houden met groepen die zich juist niet kunnen vinden in het ‘woke gedoe’? Harriët stelt van niet: “In heel de wereld zien we een toename in de populariteit en dreiging van extreemrechtse groeperingen. Als klimaatbeweging is het belangrijk een inclusief en rechtvaardig verhaal te blijven vertellen dat iedereen meeneemt. Niet alleen de eigen witte arbeiders, maar ook mensen met een andere huidskleur en achtergrond.” Verhalen over angst, woede en schaamte zouden anders juist kunnen leiden tot een exclusief en rechts sentiment. Ook trends zoals de huidige ‘tradwife’-beweging en de drang naar een puur, natuurlijk leven zijn niet apolitiek. In 2019 en 2022 vonden aanslagen plaats in Christchurch, El Paso en Buffalo NY, uitgevoerd door zelfverklaarde ecofascisten die geloofden dat migratie gestopt moest worden om klimaatontwrichting tegen te gaan. Harriët: “Voor ecofascisten draait het om het beschermen van een witte etnostaat, terwijl klimaatactivisme juist belangrijk is omdat alle levens ertoe doen.”
Contact
Harriët Bergman | harriet.bergman@uantwerpen.be
Using privilege for climate justice
In a recent study, Harriët Bergman from the Center for European Philosophy explored how privilege shapes the climate justice movement. Climate activists in Western Europe are predominantly white and middle-class, which has an impact on their storytelling and tactics. However, Harriët argues that privilege can be used positively for climate justice. By educating themselves about the role of their background, privileged individuals can amplify other voices and take risks that others may not be able to.
The climate justice movement aims to express concerns and anger to contribute to a more just, equal, and sustainable world. Privileges, such as whiteness, influence how police respond to activism and what risks individuals are willing to take. Furthermore, privilege affects how society responds to actions and which emotions are considered appropriate.
Harriet Bergman: "Privilege is not a dirty word. It's about how you use that privilege to create a more just world. Are you listening to the people affected? Are you prepared to change course? And does your analysis of climate change include the deep roots of colonialism, capitalism and racism that have shaped our society today? These questions are crucial." Additionally, she highlights the significance of an inclusive narrative to counter the rise of far-right groups and ensure that the climate movement includes people of different backgrounds.