Ondanks dat ze druk in de weer is met een doctoraatsonderzoek rond rewilding, vindt filosofe Linde De Vroey toch nog de tijd om samen met Hannes Delanoeije, Sanne Huysmans en zus Laure De Vroey podcasts en luisterwandelingen te maken. Met hun collectief ‘Wilderhistories’ zoeken ze de grens op tussen wildernis en civilisatie.
Nog voor ze een master Wijsbegeerte aanvatte, studeerde Linde af als historica. De passie voor geschiedenis is nooit helemaal verdwenen, zoals blijkt uit de creatieve worpen van Wilderhistories. Ook binnen haar doctoraat onderzoekt ze de rol van culturele elementen, traditie, geschiedenis en het geheugen van het verleden in rewilding. “Je ziet nu vaak dat er in onze maatschappij teruggegrepen wordt naar ambachten en gebruiken van vroeger, een soort culturele herwildering. En net zoals bij ecologische rewilding kan dat soms iets artificieels of paradoxaals hebben. Nu planten we bewust groen om een bepaald gebied terug ‘wild’ te maken. En op cultureel gebied is dat net zo. Ondanks dat we nu misschien meer geavanceerde technieken en voorwerpen hebben om iets te maken, gaan we toch terug naar oude gebruiken. Omdat we daar toch blijkbaar iets waardevols uithalen voor onszelf.”
Mooi en tragisch
Wilderhistories werd geboren tijdens de lockdown vorig jaar als samenwerkingsproject van Linde en Hannes. “Net zoals in mijn doctoraat proberen we hier ook natuur en cultuur te verbinden. Een mooi voorbeeld is onze luistertour ‘Magisch Rivierenland’. Je volgt hier het verhaal van de Nix, een soort moerasduivel van de vijver de Nekker, die volgens de legende door Sint-Rombouts – de verpersoonlijking van de christelijke waarden – verslagen werd. We zijn hiervoor de archieven ingedoken, op zoek naar oude sporen van deze mythe, om er echt een lokaal verankerd verhaal van te maken. Opvallend in die oude teksten is dat deze ‘natuurmonsters’ dikwijls ook nog een goede kant hebben. Dat ze vaak ook wijs zijn en helende eigenschappen bezitten, die de mens bijvoorbeeld helpen bij de oogst of meer vruchtbaarheid in een gebied brengen. Dat zijn eigenlijk gewoon de twee kanten van de natuur, van wildernis. Het mooie, het constructieve en het tragische, het destructieve. Dat is er in latere overleveringen vaak uit gegaan, maar ik vind het wel belangrijk om die aspecten terug te halen.”
Rewilden als constante onderhandeling met de natuur
Maar waarom is het belangrijk dat we aan rewilding doen? Volgens Linde is het cruciaal om onze verhouding met de natuur gezond te houden: “Er zijn veel psychologische onderzoeken die uitwijzen dat het belangrijk is voor de mens om in contact te komen met de natuur. Het brengt rust. Maar de dialoog die we met het groen om ons heen aangaan, kan ook heel interessante leerprocessen opleveren. Het gaat ook over hoeveel wildernis we in onszelf toelaten. Hoeveel controle durven we af te geven in onze strak geplande levens? We hoeven daarvoor niet in excessen te gaan. Ik denk niet dat echte wildheid wreed of beestachtig is. Ik geloof wel dat het tragische aspecten heeft. Maar daar moeten we ons net mee leren verzoenen. Kijk bijvoorbeeld naar de wolf die plots terug opduikt in onze contreien. Dat is voor sommigen een opsteker en een teken van een gezonde natuur, terwijl het voor de mensen die hun schapen verloren aan de wolf vaak een grote tragedie is. Maar dat wil daarom nog niet zeggen dat we de wolf moeten verdrijven en verbannen uit onze omgeving. Het komt dan weer neer op die onderhandeling met de natuur die we moeten durven aangaan. We moeten leren samenleven, want daar ligt de toekomst.”
Welkom in de Wildernis(sen)
Ook in de gloednieuwe podcastreeks ‘Wildernissen’ loopt de soms fragiele verwevenheid tussen mens en natuur als een rode draad door hun vertellingen. “De podcasts komen voort uit een combinatie van ideeën en contacten. We maakten met Wilderhistories al enkele audiowandelingen, maar we waren op zoek naar meer filosofische diepgang. En we wilden graag iets brengen dat mensen overal konden luisteren. In 2021 werkte ik samen met o.a. Sanne Huysmans mee aan een radioprogramma over rewilding voor de Filosofienocturne, een samenwerking van het Departement Wijsbegeerte en filosofiehuis Het zoekend hert. Ook dat smaakte naar meer. Uit al deze ideeën is Wildernissen ontstaan, waar Sanne en mijn zus Laure mee ingestapt zijn, en ook Het zoekend hert opnieuw als partner betrokken werd.”
Wildernissen is van start gegaan met een trilogie, waarin de zoektocht naar ontembare en de ont-tembare natuur centraal staat. “We zijn erg blij met onze eerste gasten, zij bieden elk een heel eigen visie op het thema. Mariken Heitman zorgt voor een literaire insteek in het programma, Norbert Peeters is een filosoof wiens onderzoek heel erg aansluit bij de thema’s die ik mijn doctoraat behandel en Koen Vanmechelen experimenteert binnen de kunstwereld op zijn manier met herwildering. Met zijn cosmopolitan chicken gaat hij op zoek naar de oerkip, maar in plaats van te zoeken naar een zuiverheid, een soort ‘oorspronkelijke’ kip, probeert hij dit te doen door net door zoveel mogelijk rassen wereldwijd te kruisen om zo tot een genetisch zo divers mogelijke kip te komen. En dat vind ik symbolisch heel mooi, want zo kan verwildering dus óók. Als je die zoektocht naar puurheid en oorspronkelijkheid loslaat – iets dat sowieso onmogelijk te vinden is en bovendien ook maatschappelijk en cultureel bepaald – dan ligt er een veld van echte wildheid open. Zo werkt de natuur namelijk ook. Zij zoekt ook niet naar meer puurheid, maar juist naar een steeds grotere diversiteit. Daar zit meer kans op overleven in.”
Klaar voor meer herwildering? Dit zijn de leestips van Linde De Vroey:
- Robert MacFarlane (2021). De laatste wildernis. Athenaeum.
- George Monbiot (2013). Feral: Searching for Enchantment on the Frontiers of Rewilding. Penguin Books.
- Caroline Fraser (2010). Rewilding the World: Dispatches from the Conservation Revolution. Picador.
- Suzanne Simard (2021). Op zoek naar de moederboom. Ontdek de wijsheid van bossen. Prometheus.
- Nan Shepherd (2020). De levende berg. De Arbeiderspers.
- Robin Wall Kimmerer (2013). Braiding Sweetgrass. Indigenous Wisdom, Scientific Knowledge and the Teachings of Plants. Milkweed Editions.
Podcast Wildernissen
Luister zeker eens naar de podcast Wildernissen. Deze winter komt er ook een tweede trilogie aan.
Leestips voor bij de verschillende afleveringen:
Aflevering 1
- Mariken Heitman (2021). Wormmaan. Atlas Contact.
- Mariken Heitman (2019). De wateraap. Atlas Contact.
- Annie Dillard (2019). Pelgrim langs Tinker Creek. Atlas Contact.
Aflevering 2
- Koen Vanmechelen & Geert Magiels (2020). This is not a chicken. Verkenningen op de grens van kunst en wetenschap. Lannoo Campus.
Aflevering 3
- Norbert Peeters (2021). Wildernis-vernis. Een filosoof in het Vondelpark. Noordboek.
- Norbert Peeters (2016). Botanische Revolutie. De plantenleer van Charles Darwin. KNNV Uitgeverij.
- Henry David Thoreau (2020). Walden en De plicht tot burgerlijke ongehoorzaamheid. De Bezige Bij.
True wildness is not cruel Despite being busy with a PhD on rewilding, philosopher Linde De Vroey still finds time to make podcasts and audiotours. With her collective 'Wilderhistories', she explores the boundary between wilderness and civilisation. The podcast Wilderhistories focuses on the search for untamable and de-tamable nature. For Linde, rewilding is an ongoing negotiation and learning to coexist between humans, nature and culture.