Op 25 april 2024 gaf Amra Sabić-El-Rayess een lezing op de Antwerpse stadscampus waar iedereen even stil van werd. In tijden van polarisering en radicalisering bracht zij een pleidooi voor het vertellen van verhalen en vooral ook het luisteren naar elkaars verhalen. Hoop in plaats van bitterheid en empathie boven alles.
Toen corona een stokje voor de jaarlijkse Bosnië-reis stak, zochten Marnix Beyen en collega’s naar een alternatief voor de studenten geschiedenis. Ze kozen voor een virtuele reis doorheen het gebied, waarbij ze op verschillende plaatsen halt hielden voor een online gesprek met een expert ter plekke. In Bihać, een stad in het noordwesten van het land, spraken ze met Amra Sabić-El-Rayess. Een gesprek dat bleef hangen. Toen zij dit jaar naar onze contreien kwam voor een reeks lezingen, was Antwerpen dan ook een logische tussenstop.
Dialoog als preventie tegen haat
Amra zag als tiener met eigen ogen de ravage van de Bosnische oorlog (1992-1995) om haar heen. Vandaag is ze professor en onderzoeker aan het Teachers College van Columbia University in de Verenigde Staten. Ze doet onderzoek binnen verschillende onderwerpen in de onderwijswetenschappen, waaronder haatpreventie, interculturele dialoog en verhalen vertellen. Ze wil nagaan welke tools het onderwijs kan hanteren om radicalisering tegen te gaan en de kans op wederzijds begrip te vergroten. Zodat de geschiedenis zich niet hoeft te herhalen.
“Voor deze lezing hebben we actief ingezet op het engageren van de Bosnische gemeenschap in Antwerpen”, vertelt Marnix Beyen, “en het was opvallend dat bijna de helft van het publiek bestond uit die gemeenschap kwam. Wij kennen Amra vooral dankzij haar onderzoek binnen de academische wereld, maar voor hen is ze echt een bekend figuur, een rolmodel.”
Een symbool van hoop
Onder het motto ‘praktiseer wat je preekt’, vertelt Amra zelf ook veel verhalen. In haar eerste boek, het young adult verhaal The cat I never named, neemt ze de lezer mee naar haar ervaringen als jonge Bosniak (Bosnische moslim) tijdens het Beleg van Bihać. Marnix was onder de indruk van de kracht van het verhaal: “Ze schuwt de gruwel niet en beschrijft met momenten redelijk plastisch de wandaden van de oorlog. Maar de grootste boodschap die je meeneemt is er een van overleven. De kat uit de titel van het boek komt bij haar aangewaaid aan het begin van de oorlog en blijft bij haar gedurende de hele tijd, als een soort symbool van hoop.” Dit jaar kwam ook haar tweede boek Three summers uit. Opnieuw een persoonlijk verhaal, maar met een verbindende boodschap.
De kracht van kleine menselijke daden
Opvallend is haar mildheid, zowel in haar publicaties als in haar lezingen. Marnix: “Ze is weinig haatdragend en spreekt tijdens haar lezingen doorgaans niet over de Serviërs. Haar boodschap is er niet een van vingerwijzen naar de dader, maar van blijven luisteren naar elkaar. Voor haar blijft er een belangrijk onderscheid tussen het opkomen tegen onrecht, wat ze zeker ook doet in de Bosnische kwestie, en het veroordelen van een hele bevolking, in dit geval de Serviërs. In de Verenigde staten werkt ze voor haar onderzoek samen met mensen die een ‘mass shooting’ in een school of op een openbare plaats hebben overwogen, maar daar op het laatste moment van af zagen. Wat je van hen vaak hoort is hoe belangrijk het was dat er iemand op dat moment naar hen geluisterd heeft, voor het te laat was. Iemand die een luisterend oor bood en samen naar anderen oplossingen zocht. Dat soort kleine menselijke daden kunnen een wereld van verschil maken. Iets wat – zeker in de woelige tijden waar we nu in leven – een heel krachtig middel kan zijn om te verbinden in plaats van te polariseren.”
Meer weten?
- Luister hier naar de lezing van Amra Sabić-El-Rayess op 25 april.
- Lees hier de reflecties van Melisa Muric, doctoraatstudente in de politieke wetenschappen aan de UAntwerpen.
- Meer info ook op de website van Amra Sabić-El-Rayess
Can storytelling save lives?
On 25 April 2024, Amra Sabić-El-Rayess gave a lecture at the Antwerp city campus that left everyone momentarily silent. In times of polarisation and radicalisation, she made a plea for storytelling and, above all, listening to each other's stories. Hope instead of bitterness and empathy above all else. As a young Bosniak girl she was an eyewitness to the atrocities of war in Bosnia. Her message is not one of pointing fingers at the perpetrator, but of continuing to listen to each other. For her, there remains an important distinction between standing up against injustice, which she certainly does on the Bosnian issue, and condemning an entire population, in this case the Serbs.