32 seizoenen lang filmde Kamiel De Meester, samen met zijn vrouw Leen, 1644 theater- en operavoorstellingen in België en Nederland. Van deze unieke verzameling filmopnames schenkt hij nu het merendeel aan de Universiteit Antwerpen, zodat de studenten en onderzoekers van de opleiding Theater-, Film- en Literatuurwetenschap er mee aan de slag kunnen.
Kurt Vanhoutte en Benjamin Verhoeven van de opleiding Theater-, Film- en Literatuurwetenschap ontmoeten Kamiel voor een gesprek in de cultuurtempel waar het voor hem allemaal begon: de Antwerpse Opera. De filmmaker nuanceert dit meteen: “Eigenlijk startte mijn avontuur in de opera- en theaterwereld aan de toog van café De Boer van Tienen, een beetje ‘stoemelings’ eigenlijk. Eind jaren zeventig liep ik daar Albert Schuermans, toen hoofd techniek van de Opera, tegen het lijf. Van hem vernam ik dat ze op zoek waren naar een goede camera, omdat ze graag beeldopnames wilden maken die gebruikt konden worden in de voorbereiding van reprises en bij vervangingen van acteurs. Ik heb toen aangeboden om het zelf te doen. De week erop ben ik al mijn eerste operavoorstelling gaan filmen. Had je me toen gezegd dat er nog meer dan duizend voorstellingen zouden volgen, dan had ik je waarschijnlijk voor gek verklaard!”
De échte theaterervaring centraal
Maar het bleef niet bij de Antwerpse Opera. Als snel werd Kamiel ook gevraagd door andere gezelschappen: Toneelhuis, Blauwe Maandag Cie, Troubleyn, Ballet van Vlaanderen, Tg Stan… Binnen een mum van tijd was hij overal kind aan huis. Ook in Nederland werd zijn werk snel opgemerkt. Hij werkte onder andere samen met Het Nationale Toneel, Het Zuidelijk Toneel, Toneelgroep Amsterdam, Ro-Theater, Theater Compagnie, De Appel en ’t Barre Land.
“En ik heb er nooit voor moeten solliciteren!”, lacht Kamiel. “Voor we aan de opnames begonnen vroeg het gezelschap meestal: met hoeveel camera’s komen jullie? Daar had ik een eenvoudig antwoord op: één! We wilden natuurlijk geen televisie maken. Hoe knap ik de tv-series tegenwoordig ook vind, wat wij deden was iets helemaal anders. We wilden de voorstelling echt capteren zoals hij was, zoals het publiek hem ook ervaarde op dat moment. Dat apprecieerden de gezelschappen ook enorm. Wij stoorden de voorstelling niet, of wilden er niet iets anders van maken dan het was. We zorgden voor een naslagwerk.” Heel gegeerd waren ook de ‘excerpts’ – een soort korte reels – die Kamiel voor acteurs maakte. Zij konden die dan gebruiken als een soort visitekaartje of portfolio wanneer ze solliciteerden voor een rol.
Een hart voor de theaterwereld
Kamiel werkte ook nog een tijd voor de industrie, wat meestal wel beter betaalde, maar uiteindelijk lag zijn hart toch meer bij het theater: “Mijn vrouw Leen en ik vonden dat daar meer zin en betekenis in zat. Het contact met de mensen, de babbeltjes met de acteurs en regisseurs na de voorstelling heb ik altijd heel fijn gevonden. Het doet deugd als je weet dat je werk geapprecieerd wordt. Een mooi voorbeeld: met mijn naam, Kamiel, ben ik nooit heel blij geweest. Dat is nog een erfenis van mijn grootvader. Maar op een keer gingen we filmen bij Het Zuidelijk Toneel in Nederland. Bij de ingang van de artiesten hingen papieren uit met de namen van de belangrijke acteurs die aanwezig waren en wat hun rol was. En daar hing toen ook een papier met mijn naam op, simpelweg ‘Kamiel komt’. En dat vond ik zo mooi. Ik krijg het er nog steeds warm van. Sinds die dag mag iedereen mij Kamiel noemen, met plezier!”
Voor de theateropnames kreeg hij steevast hulp van zijn echtgenote Leen. “Zij was vooral bezig met de geluidsopnamen. Wij filmden samen elke voorstelling twee keer: meestal eerst tijdens de generale repetitie en daarna tijdens een ‘echte’ voorstelling. We namen altijd de geprinte teksten van het gespeelde stuk mee en Leen maakte hier dan nota’s bij, zodat we tijdens een tweede opname exact wisten waar we ons aan konden verwachten. Als een van de eersten namen wij ook een computer mee naar de voorstellingen, zodat Leen, die buiten de zaal zat, mee kon volgen op een klein scherm. Gedurende de voorstelling communiceerden we met elkaar via microfoontjes.”
Sterren en starfighters
Voor hij zich toelegde op de theaterwereld, was Kamiel vooral actief in de Antwerpse cinema’s. Hij begon daar als PR-medewerker en aanspreekpunt voor de pers. “Toen heb ik het geluk gehad om heel wat beroemdheden uit die tijd te mogen ontmoeten, terwijl ik ze begeleidde tijdens premières en filmfestivals. Denk maar aan Yves Montand, Sergio Leone, Jacques Tati, Roger Moore en niet te vergeten Sophia Loren. Ik was toen nog maar twintig jaar en je kan je voorstellen hoezeer ik onder de indruk van haar was!”
Het was in deze periode dat Kamiel ook zelf achter de camera ging staan en leerde filmen. Zo maakte hij regelmatig reportages voor de ‘Antwerpse Filmaktualiteiten’, nieuwsuitzendingen die je in de bioscoop kon bekijken. En daar was soms enig risico aan verbonden: “Een van de meest spectaculaire zaken die ik heb gefilmd was een reportage over de voltooiing van de E3. Toen ben ik naar Kleine-Brogel getrokken en heb ik aan twee starfighter-piloten gevraagd om van Turnhout tot voorbij Kortrijk te vliegen, langs het nieuwe traject. Ik zat dan zelf met een camera in een derde vliegtuig om alles vast te leggen. Via radioverbinding kon ik ze instructies geven om hoger of lager te vliegen. Dat was een geweldige ervaring!”
Van de theaterzaal naar de aula
Kamiel is erg blij dat zijn levenswerk nu ten dienste van de opleiding Theater-, Film- en Literatuurwetenschap kan staan. “Deze collectie is niet begonnen met het vooruitzicht om een uniek en belangrijk archief te worden, maar ik ben natuurlijk wel opgetogen dat er nu nieuwe generaties studenten en onderzoekers in kunnen grasduinen. Ik hoop dat ze er evenveel plezier aan beleven als ik toen.”
Meer weten?
De gedigitaliseerde collectie K&L De Meester staat open voor onderzoek op aanvraag. Neem contact op met Prof. Kurt Vanhoutte: kurt.vanhoutte@uantwerpen.be
Kamiel is coming For 32 seasons, Kamiel De Meester filmed 1644 theatre and opera performances in Belgium and the Netherlands. He is now donating most of this unique collection of film footage to the University of Antwerp so that students and researchers in the Theatre, Film and Literature Studies programme can work with it.