Vanaf 13 februari krijgt de opleiding Wijsbegeerte er een nieuw vak bij. Om de twee jaar kunnen studenten het opleidingsonderdeel ‘Islam en filosofie’ volgen. Het vak telt maar liefst vijf titularissen. Bladspiegel sprak met een van hen, Walter Van Herck, en met onderwijsbegeleider Fatima El Fekri. Ze hopen met het nieuwe thema vooral de horizon van de filosofiestudenten te verruimen.
Zo veel mogelijk stemmen
Walter Van Herck “Het idee voor dit vak is ontstaan in de Onderwijscommissie Wijsbegeerte, we wilden namelijk graag meer diversiteit in het curriculum brengen. Er bestond al een gelijkaardig vak ‘Jodendom en filosofie’ in samenwerking met het Instituut voor Joodse Filosofie. Dit nieuwe thema gaat dieper in op filosofie van de islam en de interactie tussen westerse filosofie en de islam. Onze grootste uitdaging was het vinden van geschikte docenten. Om zo veel mogelijk stemmen aan het woord te kunnen laten besloten we niet met vaste krachten te werken, maar wel met verschillende sprekers.”
Fatima El Fekri “Ik ben erbij gekomen om mee na te denken over interessante onderwerpen en sprekers, en daarnaast volg ik ook de hele reeks praktisch op. Ik kijk ernaar uit om de lessen zelf mee te volgen! Aan het einde van het semester zullen we een evaluatie doen met de betrokken studenten zodat we, waar nodig, kunnen bijsturen tegen de volgende reeks.”
Diversiteit in sprekers, diversiteit in thema’s
Fatima “Het programma zelf is heel divers: uit eigen huis zal Paul Pelckmans een college geven over ‘Receptie van de islam in de Verlichting’ en Fien De Block van UGent zal het hebben over ‘Islamitische geschiedenis en het ontstaan van stromingen’. Maar daarnaast kan je ook lezingen verwachten over ‘Middeleeuwse filosofische tradities’ van Ahab Bdaiwi of ‘Het mensbeeld in de islam’ van Zakaria El Houbba.”
Walter “’Continentale ontwikkelingen’ van Mohammed Hashas wordt ook een boeiend college. In Frankrijk is er sinds enkele decennia immers een echte traditie ontstaan van personen met een migratieachtergrond die opgeleid werden als filosoof. Daar is een rijk debat gaande, en we zouden dat ook graag voor de Angelsaksische wereld willen verkennen met de lezing van Anthony Booth.”
Wetenschap vs. religie
De reeks schuwt zeker de gevoelige thema’s niet: het thema Verlichting en islam is iets waar vaak nog hevig over gedebatteerd wordt.
Walter “We willen studenten vooral een verbreding van hun horizon aanbieden. Ik hoop ook dat ze na afloop op een andere manier naar zichzelf en hun eigen filosofische traditie gaan kijken. Soms wordt beweerd dat de islam nooit een Verlichting – een periode van felle kritiek op alle vormen van irrationaliteit – heeft gekend zoals in West-Europa. Maar hoe waar is dat eigenlijk? Ik kom zelf uit de filosofie van de religie. Vooral de Franse Verlichting is heel fel geweest, maar in Engeland en Duitsland lagen de zaken al anders. Er heeft ook een ‘religious Enlightenment’ (naar een boektitel van David Sorkin) bestaan. Verlichting en religie zijn niet noodzakelijk opposanten. Maar onder invloed van de Verlichting is een bewustzijn van de betekenis van religie eigenlijk verloren gegaan. Dat is ook een verarming. Door ons te verdiepen in de islamitische filosofie krijgen we ook een andere visie op wat religie in een cultuur kan betekenen, ook in onze eigen cultuur. Ik hoop dat dit vak onze studenten een spiegel voorhoudt. “
Fatima “Ik denk ook dat de studenten zullen merken dat de verschillen eigenlijk niet zo groot zijn als ze misschien denken. Los van de kwestie of de islam door een Verlichting is gegaan, denk ik dat Verlichting voor de islam niet hetzelfde hoeft te betekenen als voor het christendom bijvoorbeeld. Niet elke evolutie volgt hetzelfde pad. Wetenschap werd vanaf haar begindagen al omarmd door de islam, dus religie en onderzoek zijn daar eerder samen gegroeid.”
Walter “In het westen zag je in de middeleeuwen iets gelijkaardigs. Zij geloofden ook dat je rede en religie zonder problemen kon samenbrengen, maar die premoderne wetenschap was dan ook nog helemaal doordrongen van geloof en zingevingselementen. Met de moderne wetenschap die vanaf de zestiende eeuw ontstaat, wordt dat moeilijker. In de middeleeuwen kon je als wetenschapper nog beweren dat God aan het begin van de kosmos staat, maar in een wetenschappelijk tijdschrift over astrofysica en kosmologie kan je vandaag het woord God niet meer terugvinden. Ook dat zijn andere werelden. In de filosofie kunnen we al die werelden samenbrengen. Het wordt dus een avontuurlijke reis!”
Meer weten over de opleiding Wijsbegeerte? Bekijk de opleidingspagina.
Islam and philosopy: an adventurous journey From 13 February 2023, the Philosophy programme will start a new course: 'Islam and philosophy'. We talked with professor Walter Van Herck and education supervisor Fatima El Fekri. They hope the new subject will above all broaden the horizons of philosophy students. The programme itself is very diverse: expect lectures like 'Reception of Islam in the Enlightenment', 'Medieval philosophical traditions', 'The image of man in Islam' or 'Continental developments'.