Sara Bergen (UAntwerpen), Sari Goukens (UAntwerpen) en Helena Snoeck (UGent) proberen met hun onderzoek een antwoord op de bovenstaande vraag te bieden. Eind oktober 2024 lichtten ze op het Congres Burgerzaken alvast een tipje van de sluier.
De rol van de tolk
Schijnrelaties (relaties waarbij het verkrijgen van een verblijfsstatus primeert op het opbouwen van een langdurige relatie) zijn strafbaar in België. Zowel de politie als individuele gemeenten voeren onderzoek naar verdachte gevallen. Een tolk is dan vaak een onmisbare schakel in het verhaal, maar de impact van deze tussenpersoon wordt vaak over het hoofd gezien.
Helena Snoeck en Sari Goukens werken sinds anderhalf jaar samen aan het FWO-project “Een functioneel-contextuele evaluering van professioneel tolken: tolkpraktijk en entekstualisering in meerfasige institutionele procedures” onder begeleiding van prof. dr. Mieke Vandenbroucke (Universiteit Antwerpen) en prof. dr. Bart Defrancq (Universiteit Gent). Daarnaast werkt Sara Bergen aan een doctoraat op een BOF-project specifiek over het gebruik van het Engels als (getolkte) interviewtaal onder begeleiding van prof. dr. Mieke Vandenbroucke en prof. Frank Brisard (Universiteit Antwerpen).
Sari: “Concreet betekent dit dat Helena kijkt naar de tolkpraktijk binnen schijnrelatieonderzoeken en ik kijk naar de invloed van de tolk op de verslagen die geproduceerd worden tijdens die onderzoeken. Wij mogen bij enkele gemeenten en politiekantoren de interviews met het koppel bijwonen en opnemen, wat het mogelijk maakt voor ons om deze in detail te bekijken. Hiervoor hebben wij uiteraard ook toestemming moeten krijgen van de koppels zelf. ”
Helena: “Tolken zijn vaak onmisbaar tijdens deze interviews, omdat het gaat om internationale koppels waarvan minstens één partner niet afkomstig is uit de Europese Unie en dus vaak ook het Nederlands nog niet of niet voldoende machtig is.”
Sara Bergen: “Net als Helena en Sari richt ik me op onderzoek binnen de context van ‘onderzoeken naar mogelijke schijnrelaties’. Maar ik focus vooral op het gebruik van Engels in deze institutionele contexten. Ik kijk specifiek naar een bepaalde procedure rond gezinshereniging, in het bijzonder wanneer een Belg wil trouwen of wettelijk samenwonen met iemand van buiten Europa. Ik bestudeer zowel gesprekken waarin Engels de enige interviewtaal is – zonder tolk dus – als gesprekken waarin het Engels een van de interviewtalen is en een tolk (professioneel of informeel) betrokken is. Door deze gesprekken te vergelijken, wil ik begrijpen of een tolk het wederzijds begrip vergroot of juist bemoeilijkt.”
Verschillende maten en gewichten
Opvallend is het verschil in aanpak bij politie en gemeenten. Bij de politie heeft het koppel recht op een beëdigd tolk voorzien door FOD Justitie, maar bij de gemeenten bestaat dat recht niet.
Helena: “We merken dan ook heel wat verschillende praktijken op bij die lokale besturen: zij zetten ad hoc tolken, sociale tolken of beëdigde tolken in. Mijn doel is om de kwaliteit van de tolkprestaties van die verschillende tolktypes na te gaan. Zo hoop ik te achterhalen of niet alleen de (niet-)professionele status van de tolk, maar ook de context (politie of gemeente) van het interview een impact heeft op de prestatie van bijvoorbeeld een beëdigd tolk.”
Sari onderzoekt vervolgens het geschreven verslag dat bij elk interview verplicht in het Nederlands wordt opgesteld, zowel bij de gemeente als bij de politie, want ook daarop heeft de tolk een invloed. De woorden die de ambtenaar of agent neerschrijft zijn immers niet rechtstreeks de woorden van de aanvrager, maar de getolkte versie ervan.
Sara: “Mij vind je meestal ook terug in gemeentekantoren en politiebureaus en ik herken wat Helena en Sari zeggen. Maar omdat een belangrijk deel van mijn onderzoek gericht is op het in kaart brengen van het hele netwerk van betrokken instellingen, zal ik binnenkort ook contact opnemen met andere instanties, zoals bijvoorbeeld Belgische ambassades en consulaten.”
Nood aan duidelijkheid
Tijdens hun presentatie op het congres, waar veel ambtenaren aanwezig waren, bleek dat hun onderzoek een belangrijke nood kan invullen voor dit publiek: er is namelijk een grote vraag naar meer duidelijkheid in deze procedures.
Sara: “Gezien de steeds toenemende diversiteit in België, is het belangrijk om inzicht te krijgen in hoe het Engels en tolken de communicatie en mogelijke uitkomsten van deze procedures beïnvloedt. Ik merk bij mijn bezoek aan gemeenten veel interesse, vooral omdat ze benieuwd zijn naar hoe andere gemeenten hiermee omgaan en inspiratie willen opdoen voor hun eigen werkwijzen.”
Gemeenten zijn namelijk vrij om onderzoeken naar schijnrelaties te organiseren zoals ze zelf willen. Dat zorgt voor een hele waaier aan verschillende praktijken. Sari: “Bij sommige gemeenten moet het koppel altijd eerst op gesprek komen zodat zij al een onderzoek kunnen doen, maar bij andere gemeenten worden koppels direct naar de politie gestuurd. Hierdoor hebben zij een kans minder om te bewijzen dat hun relatie echt is. Wij proberen met ons onderzoek aan te tonen dat er meer richtlijnen nodig zijn op gemeentelijk niveau zodat elk koppel dezelfde kansen krijgt. Want de beslissing of de relatie al dan niet ‘echt’ is, heeft ongelofelijk veel invloed op hun leven en toekomst.”
Helena: “Veel gemeenten zijn bovendien niet op de hoogte over de verschillende tolktypes, hun impact op het gesprek en wat ze van een tolk kunnen verwachten. Wij hopen met ons onderzoek ook daar al iets meer duidelijkheid in te scheppen. Het congres bevestigde voor mij alvast dat dit onderwerp erg leeft bij de gemeenten en het is fijn om te weten dat wij met ons academisch onderzoek echt een positieve impact kunnen hebben op hun dagelijks werk.”
What is the role of the interpreter in investigations of sham relationships?
Sara Bergen (UAntwerpen), Sari Goukens (UAntwerpen) and Helena Snoeck (UGent) are conducting a study on the impact of interpreters in investigations of sham relationships in Belgium. Sham relationships are those in which obtaining a residence status is prioritized over building a genuine long-term relationship. Sari and Helena explore the influence of interpreters on the reports produced during these investigations. Sara examines the use of English in institutional contexts, particularly in procedures in which a Belgian citizen wants to marry someone from outside of Europe.
The researchers note the differences in interpreter practices between the police and municipalities. In the police, couples are entitled to a sworn interpreter, but in municipalities, practices vary, ranging from ad hoc interpreters to social or sworn interpreters. The quality of interpretation performance by these different types of interpreters is assessed. The researchers also highlight the impact of interpreters on written reports, as they provide the interpreted version of applicants' words. The study aims to provide clarity and establish guidelines for consistent practices in investigating sham relationships, given the increasing diversity in Belgium.