Afbeelding: afkomstig uit één van de twee geïllustreerde Parthonopeus-handschriften die ons bekend zijn: Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Hdschr. 398 blad 3 verso
De Middelnederlandse ridderroman Parthonopeus van Bloys werd in de middeleeuwen duchtig gelezen in elke uithoek van de Nederlanden. Dankzij het gespecialiseerde puzzelwerk van Viorica Van der Roest kan je deze dertiende-eeuwse roman nu lezen in een moderne wetenschappelijke editie. Die editie brengt voor het eerst alle bekende fragmenten samen in één uitgave. Dit biedt de kans om de tekst, die nog nauwelijks bekend was, als één geheel te lezen en te bestuderen. Bij het samenstellen van de editie voerde Viorica ook een uitgebreid literair-historisch onderzoek naar de Parthonopeus. (Tekst: Viorica Van der Roest)
De roman is een bewerking van de twaalfde-eeuwse Oudfranse roman Partonopeus de Blois. Het verhaal draait om de zesde-eeuwse held Parthonopeus en zijn geliefde Melior, die hem met toverkunsten aan zich weet te binden. Door een fout van Parthonopeus raakt hij haar kwijt, maar uiteindelijk lukt het hem om in een toernooi Meliors hand te winnen. De oorspronkelijke Oudfranse roman kreeg in een latere versie nog een aanvulling, die ook in de Middelnederlandse bewerking is opgenomen. Hierin valt de sultan van Perzië, Parthonopeus’ liefdesrivaal, het rijk van Melior binnen om haar alsnog als echtgenote op te eisen: het startpunt voor een oorlog.
Fragmentarische overlevering
De Middelnederlandse Parthonopeus is overgeleverd in een groot aantal fragmenten, die afkomstig zijn uit vijf Middelnederlandse handschriften en een Ripuarisch handschrift (een Middelduitse taalvariëteit uit het gebied rond Keulen). Viorica Van der Roest heeft een diplomatische editie van alle bekende fragmenten gemaakt. Ze heeft de handschriften uitgebreid beschreven en die in een bepaalde tijd en plaats vastgelegd. Daarbij keek ze zowel naar de taal van de (anonieme) auteur als die van de kopiisten van de Middelnederlandse handschriften.
Een origineel Middelnederlands slot
Het slot van de Parthonopeus van Bloys lijkt het originele werk van de Middelnederlandse bewerker: zijn Oudfranse voorbeeldtekst was waarschijnlijk onvoltooid. In het Middelnederlandse einde is een duidelijke invloed van de retorica aan te wijzen. Thematisch legt de bewerker verbanden met de oorspronkelijke Oudfranse Partonopeus, waarin vooral de hoofse liefde centraal stond. In het Middelnederlandse slot overwint de hoofse minne als literaire drijvende kracht het uiteindelijk van de krijgslust. Het verhaal wordt op een bevredigende manier afgerond dankzij de manier waarop de bewerker zijn zelfgeschreven slot thematisch laat inhaken bij de oorspronkelijke Oudfranse Partonopeus. Hierbij bouwde hij de spanning zorgvuldig op en werkte hij het nieuwe einde diepgaand uit.
Contact
Viorica Van der Roest | viorica.vanderroest@student.uantwerpen.be
Now we can read this ‘new’ 13th-century Middle Dutch chivalric novel
During the Middle Ages, the Middle Dutch chivalric novel Parthonopeus van Bloys was widely popular in the Low Countries. Viorica Van der Roest has recently provided a modern scholarly edition of this thirteenth-century novel by compiling all known fragments into one comprehensive edition. Viorica also conducted significant literary-historical research. The manuscripts were detailed and placed in their respective temporal and geographical contexts, with a focus on the author’s language and the copyists’ language.
The novel is an adaptation of the twelfth-century Old French novel Partonopeus de Blois, focusing on the hero Parthonopeus and his lover Melior. The ending of the Middle Dutch version is believed to be the original work of the adapter, showing clear rhetorical influence and thematic connections to the Old French Partonopeus, which is centred on courtly love. The Middle Dutch ending shows courtly love as a literary force that triumphs over belligerence.