De oudste onderzoeksgroep van de Universiteit Antwerpen mag binnenkort honderd kaarsjes uitblazen. Dat betekent een jaar lang feest met gloednieuwe tentoonstellingen, publiekslezingen en goddelijke gerechten. Lang leve het Ruusbroecgenootschap!
Generatie vijf
Het Ruusbroecgenootschap werd gesticht door vier jezuïeten in 1925. Intussen heeft het genootschap een internationale reputatie opgebouwd op het gebied van de geschiedenis van de spiritualiteit in de Nederlanden, met een expertise in de studie van mystieke teksten en de devotionele beeld- en boekcultuur.
John Arblaster is sinds 2022 directeur van de onderzoeksgroep; samen met zijn collega Tine Van Osselaer maakt hij de vijfde generatie van het Ruusbroecgenootschap uit: “Op dit moment werken we hier met drie vaste onderzoekers en vier deeltijdse bibliotheekmedewerkers, maar we worden ook ondersteund door doctoraatstudenten, postdocs, emeriti, geaffilieerde onderzoekers en internationale visiting research students. Want er is meer dan genoeg werk!”
Een literair topstuk
Oorspronkelijk onderzocht het Ruusbroecgenootschap alleen de periode van de kerstening tot de Franse Revolutie, maar intussen hebben ze hun onderzoeksdomein zowel in tijd als in ruimte uitgebreid. Vanaf 2015 onderzoeken ze ook de 19de en 20ste eeuw en kijken ze naar spiritualiteit in andere Europese gebieden.
Naast de onderzoeksgroep is er ook de Ruusbroecbibliotheek, een erkende erfgoedbibliotheek. John: “Op dit moment tellen we 45.000 devotieprenten, 600 handschriften en ongeveer 30.000 oude drukken van voor 1830, naast de verzameling moderne onderzoeksliteratuur die voortdurend aangevuld wordt. Ons absolute topstuk is de 28 pagina’s tellende Speculum conversionis peccatorum, het allereerste boek dat ooit in de zuidelijke Nederlanden gedrukt werd, namelijk in 1473 door Dirk Martens uit Aalst. Het is tevens het enige volledige exemplaar dat zich nog in België bevindt (het boek is volledig gedigitaliseerd en hier te raadplegen, nvdr).”
De handschriften en oude drukken zijn enkel in de bibliotheek te raadplegen, al worden ze soms ook uitgeleend aan musea of voor tijdelijke tentoonstellingen. Zo kon je vorig jaar meerdere stukken bewonderen tijdens het festival Barokke Influencers.
Het publiek mag mee feesten met 100 jaar Ruusbroec
Maar het liefst zouden ze op regelmatige basis het publiek willen laten kennismaken met hun uitgebreide collectie en nieuw verworven stukken. Daarom heeft de onderzoeksgroep een ruimte ingericht als tentoonstellingsplaats, met steun van de jezuïeten en de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte. In het kader van het feestjaar 100 jaar Ruusbroec zal deze voor het eerst in gebruik genomen worden en zal het publiek getrakteerd worden op vier thematentoonstellingen: vanaf 6 december 2024 tot eind maart 2025 zal er een introductietentoonstelling zijn over de collectie zelf en het onderzoek van het Ruusbroecgenootschap. Daarna volgen er nog tentoonstellingen over voedsel, vrouwen en het lichaam.
Sinds zijn oorsprong heeft het genootschap zijn best gedaan om niet in een ivoren toren te blijven, maar hun onderzoek te delen met zoveel mogelijk mensen. En dat doen ze nog steeds. Zowat alle activiteiten binnen 100 jaar Ruusbroec zijn toegankelijk voor een breed publiek.
John: “Ik denk zeker dat er mogelijkheden zijn om een hedendaags publiek aan te spreken met onze onderzoeksthema’s. Juist in een sterk geseculariseerde samenleving lijken mensen minder vooroordelen te hebben over deze thema’s. Ze zien de geschiedenis van spiritualiteit en religie als een onderdeel van hun erfgoed en cultuur, en minder als een geloofskwestie.”
Goddelijke gerechten en een verdwenen stichter
Een hoogtepunt van 100 jaar Ruusbroec wordt het kookboek Goddelijke Gerechten met recepten uit hun collectie, vertaald op maat van de moderne keuken. Vanaf mei zal je deze publicatie kunnen kopen, maar je kan nu alvast aan de slag met het recept voor begijnenvlaai.
De jaarlijkse Ruusbroecdag, op 6 december 2024, betekent het officiële startschot van het feestjaar, maar je kon sommige leden van de onderzoeksgroep ook al vinden op de Dag van de Wetenschap in november.
John: “We hebben daar een historische escaperoom geïnstalleerd – een schitterend idee van Tine Van Osselsaer – en dat bleek een ongelofelijk succes. In dit spel moeten deelnemers op zoek gaan naar de zogenaamde vijfde stichter van het Ruusbroecgenootschap: Ernest Viator. Deze mysterieuze figuur is verdwenen en heeft een kruimelspoor van informatie achtergelaten, aan de hand waarvan je hem misschien kan vinden. Meer kan ik nog niet verklappen, want de escaperoom zal nog eens terugkomen volgend jaar, tijdens de Erfgoeddag op 27 april 2025.”
Twee mooie vondsten
Wie graag meer wil weten over de onderwerpen van het genootschap, kan terecht bij de voorjaarslezingen. Hier nodigen ze telkens (inter)nationale onderzoekers uit die baanbrekend werk verrichten op hun onderzoeksdomein. Of je kan een editie van hun driemaandelijks tijdschrift Ons Geestelijk Erf oppikken.
John hoopt dat door al deze activiteiten het publiek sneller zijn weg zal weten te vinden naar hen. Soms levert dat heel mooie vondsten op, zoals vorig jaar: “Toen werden ons twee mooie stukken aangeboden door een particuliere verzamelaar: een handschrift met een geestelijke dialoog waarvan er maar twee andere handschriften gekend zijn. Ons exemplaar werd geschreven door een vrouw in een klooster bij Sint-Truiden. En een laat vijftiende-eeuws getijdenboek met prachtige miniaturen. Dat was wel duur, maar we wilden het absoluut niet mislopen. Samen met de Bijzondere Collecties van de bibliotheek zijn we er toen in geslaagd om het aan te schaffen en daar ben ik ontzettend blij mee.”
Alle evenementen binnen het feestjaar kan je hier terugvinden: https://www.uantwerpen.be/nl/onderzoeksgroep/ruusbroecgenootschap/info/rg100/
Vergeet niet je zelfgebakken begijnenvlaai te delen met de hashtag #GoddelijkeGerechten
Zin om het Ruusbroecgenootschap een handje te helpen? Ze zoeken nog vrijwilligers die kunnen helpen met hun digitaliseringsproject en andere taken binnen hun bibliotheek. Ben jij een bibliofiel met een hart voor erfgoed? Neem contact op met Kara Verboven: kara.verboven@uantwerpen.be
100 years of Ruusbroec Institute
The University of Antwerp's oldest research group may soon blow out 100 candles. That means a year-long celebration with brand new exhibitions, public lectures and divine dishes.
The Ruusbroec Intitute was founded by four Jesuits in 1925. Since then, the Institute has built an international reputation in the history of spirituality in the Low Countries, with an expertise in the study of mystical texts and devotional image and book culture.
The Ruusbroec Institute believes in sharing research findings with the general public. Therefore, everyone is welcome to all the activities of the festive year. A highlight of 100 years of Ruusbroec will be the cookbook Divine Dishes with recipes from their collection, translated to suit modern cuisine.