Op 25 november, de Internationale dag tegen geweld op vrouwen, lanceert Uni4Equity een voorlichtingscampagne om seksueel grensoverschrijdend gedrag aan universiteiten bespreekbaar te maken. Met onder meer een filmpje en een quiz over mythes rond seksuele intimidatie zetten de zeven partneruniversiteiten het probleem in de kijker. Wij legden doctoraatsstudent Sofie Avery en haar promotor Katrien Schaubroeck vijf vragen voor over het onderzoeksproject Uni4Equity, dat wil bouwen aan een veiligere universiteit.
1. Wat houdt het begrip seksueel grensoverschrijdend gedrag precies in en hoe ligt het vast in de regelgeving aan universiteiten?
In hun regelgeving zijn universiteiten gebonden aan de welzijnswet, die ongewenst seksueel gedrag definieert als:
Elke vorm van ongewenst verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag met een seksuele connotatie dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast, in het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt gecreëerd.
Dit is een werkbare definitie, net omdat ze niet vastlegt waar die grens nu precies ligt. Dat ligt open voor interpretatie. Daarin schuilt dus de kracht van deze omschrijving, maar ook de zwakte ervan: als grensoverschrijdend gedrag een subjectieve kwestie is, dan kan hetzelfde gedrag evengoed anders geïnterpreteerd worden. In deze definitie lees je niets over de intenties van degene die het gedrag stelde, maar in de praktijk kan daar wel beroep op gedaan worden: “Ik heb het zo niet bedoeld, misschien ben jij te gevoelig?”
2. Wat zijn de omstandigheden die dit project nodig maken?
De voorbije twee jaren bereikten er ons veel gevallen van grensoverschrijdend gedrag in Vlaamse universiteiten via de media. Dat bracht een probleem onder de aandacht dat al langer speelt, maar moeilijk besproken kan worden. In sommige opzichten is de universiteit een minimaatschappij, dus zal je hier dezelfde problemen vinden als in de bredere samenleving. Toch heeft de universiteit ook haar eigenheid: een sterk competitieve cultuur, een verzameling aan zeer gedreven mensen en een onderwijscontext met enkel volwassenen. De formele en informele regels en macht die we aan de universiteit vinden, zijn niet steeds duidelijk.
Uit een rapport van onze Nederlandse collega’s bij het Landelijk Netwerk van Vrouwelijke Hoogleraren blijkt dat grensoverschrijdend gedrag leidt tot de uitval en uitstroom van getalenteerde wetenschappers. Daarbij tonen zij aan dat sommige groepen in de instelling kwetsbaarder worden gemaakt voor grensoverschrijdend gedrag. Anderen kunnen net op meer steun rekenen wanneer zij dit gedrag stellen. Dit staat haaks op het ideaal van een meritocratisch en democratisch onderwijssysteem.
3. Wat wordt er precies onderzocht binnen Uni4Equity in het algemeen en binnen Sofies doctoraatsproject in het bijzonder?
Binnen Uni4Equity brengen we enerzijds in kaart welke initiatieven de Universiteit Antwerpen al neemt tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag en waar deze institutionele respons verbeterd kan worden. Dit deden we onder andere met een enquête en diepte-interviews. Anderzijds ontwikkelen we interventies (in de vorm van workshops, vormingen, sociale media campagnes …) om onze academische gemeenschap beter te informeren over het voorkomen en herkennen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarnaast willen we collega’s en studenten vaardigheden aanleren om er beter op te reageren wanneer het zich voordoet.
In mijn doctoraatsproject, dat een filosofisch onderzoek naar dit thema vormt, vertrek ik van de vraag naar een rechtvaardig institutioneel antwoord op seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarbij combineer ik filosofische analyse, aan de hand van de begrippenkaders rond kennisonrecht, intersectionaliteit en institutionele rechtvaardigheid, met empirisch onderzoek. Momenteel werk ik aan een analyse van het beleid van de vijf Vlaamse universiteiten. Het is enorm boeiend om met deze data aan de slag te gaan en je af te vragen “Hoe wordt het probleem benoemd? Wie wordt ervoor verantwoordelijk gehouden? Welke oplossing wordt er geboden?”
Voorlichtingscampagne over seksuele intimidatie
25 november is de internationale dag tegen geweld op vrouwen. Deze dag is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot Orange Day, en gaat gepaard met bewustzijnsacties die in sommige landen van Europa, zoals Spanje, heel veel aandacht krijgen. Toen Katriens kinderen vorig jaar naar een Spaanse lagere school gingen, maakten ze daar op 25 november een knutselwerkje voor alle vrouwen die slachtoffer waren geworden van femicide het voorbije jaar. En ook op straat en op sociale media leeft het onderwerp heel sterk bij onze Zuid-Europese partners in het project, een beetje zoals bij ons 8 maart leeft. Alleen staat 25 november specifiek in het teken van het geweld dat vrouwen ondervinden omwille van hun gender. Seksuele intimidatie is daar een vorm van.
Op 25 november lanceert Uni4Equity een campagne met een filmpje waarin de zeven partneruniversiteiten aandacht vragen voor het probleem van seksueel grensoverschrijdend gedrag aan de universiteit. Tot en met 6 december wordt er dag na dag een aspect belicht: wat telt als seksuele intimidatie, hoe groot is het probleem aan de universiteit, wat zijn de misverstanden of mythes die de ronde doen, hoe kan het probleem aangepakt worden, enzovoort. De antwoorden vind je op Instagram en Facebook.
4. Wat gebeurt er nu al rond seksueel grensoverschrijdend gedrag qua preventie en melding aan de Universiteit Antwerpen? Wat moet er nog verder uitgewerkt worden?
Momenteel werken universiteiten erg aan de zichtbaarheid van hun kanalen. Het is inderdaad erg belangrijk dat mensen er hun weg naar vinden. Uit ons onderzoek leerde ik dat er aan onze universiteit erg veel mensen zijn die elke dag hun best doen om van de Universiteit Antwerpen een veiligere, warmere plek te maken. Ik denk dat vooral het proces zelf verbeterd kan worden: veel melders vinden het onduidelijk welke stappen er genomen kunnen en zullen worden. Zo’n klachtenprocedure kan bovendien erg lang duren. Voor iemand die iets moeilijks heeft meegemaakt en waarschijnlijk al tijd nodig had om de moed te verzamelen om dit te melden, is dit natuurlijk zenuwslopend.
Ook denk ik dat de universiteit het beleid rond diversiteit en inclusie sterker kan koppelen aan de opvolging van grensoverschrijdend gedrag. Er is zo veel ‘in-house’ expertise rond cultuursensitieve begeleiding en rond traumasensitieve zorg. Ik denk dat het waardevol zou zijn om die in het meldingsproces op te nemen.
5. Er werken een hele reeks partners aan mee. Hoe dragen die samenwerkingen bij tot de doelen van Uni4Equity?
De oefening die wij maken voor onze universiteit, maken zij ook voor hun instellingen. Onze contexten verschillen heel erg, zowel op vlak van de structuur van de instelling als haar cultuur. In onze uitwisseling hierover, en in het delen van good practices en gezamenlijk ontwikkelen van materialen, leren we van elkaar bij. Dit helpt de blik te verruimen en te beseffen dat seksueel grensoverschrijdend gedrag ook naargelang de cultuur en de omgeving erg andere vormen kan aannemen. In december reizen we af naar Porto om dit alles samen te bespreken.
Test je kennis over seksuele intimidatie in de campagne van Uni4Equity:
Uni4Equity campaigns against sexual harassment at universities
In this interview, PhD researcher Sofie Avery and her supervisor Katrien Schaubroeck elaborate on the research project Uni4Equity, which focuses on sexual harassment at universities. It is a collaboration between seven European universities. Sofie explains how sexual harassment is legally defined, in which she highlights the ambiguity and the challenges of addressing it. Her doctoral research is concentrated on creating a just institutional response to sexual misconduct, combining philosophical analysis with empirical data.
For the Uni4Equity project, Sofie explores existing initiatives at the University of Antwerp to tackle sexual harassment, after which the team develops interventions like workshops and social media campaigns. The research shows the impact of institutional culture and power dynamics, which can hinder change.
In recognition of the International Day for the Elimination of Violence against Women, Uni4Equity launches an awareness campaign on November 25. The campaign educates the academic community on issues such as myths surrounding harassment and effective prevention strategies. Its aim is to foster safer university environments.
You can follow Uni4Equity and the campaign on the social pages listed above.