Nog voor Lise Wouters aan haar opleiding taal- en letterkunde was begonnen, droomde ze er al van om uitgever te worden. Ze kon dan ook al snel starten bij een kleine uitgeverij. Na zes jaar te hebben gewerkt als uitgever coördineert Lise nu Stroom, het online magazine van de Universiteit Antwerpen. Over het boekenvak is ze gelukkig nog lang niet uitgepraat. Ze beantwoordt in drie vragen hoe het écht is om voor een uitgeverij te werken.
1. Hoe ben jij begonnen bij een uitgeverij?
2. Hoe ziet het werk van een uitgever eruit?
3. Hoe is je job als uitgever geëvolueerd?
4. Tips voor studenten die uitgever willen worden
1. Hoe ben jij begonnen bij een uitgeverij?
Lise: Al in de middelbare school was mijn plan om uitgever te worden, dus heb ik mijn studiekeuzes gemaakt met dit doel voor ogen. De bachelor taal- en letterkunde was helemaal zoals ik me had voorgesteld. Ik vond het fantastisch om elke week literatuur te lezen en bespreken, zeker toen die gesprekken in de master Engelse taal- en letterkunde nog diepgaander werden.
Om me voor te bereiden op de zakelijke kant van uitgeven heb ik daarna de master cultuurmanagement gevolgd. Je krijgt hierin een brede basis van wat onder ‘management’ valt: financieel beheer, marketing en de algemene werking van een organisatie. Opnieuw koos ik bewust voor de boekensector via een stage bij Boek.be en een masterproef over de Boekenbeurs.
Aangezien de jobs bij uitgeverijen helaas niet dik bezaaid zijn, deed ik eerst de communicatie voor een immokantoor. Toen ik er drie maanden werkte, kwam er een vacature bij Baeckens Books, een heel fijne kinderboekenuitgeverij met een klein team, dat nu deel uitmaakt van Pelckmans. Bij het sollicitatiegesprek kreeg ik drie boeken voor mij en moest ik beargumenteren welke ik zou uitgeven. Uiteraard koos ik voor het allergrootste, met veel kleur en flapjes. Ze maakten me meteen duidelijk dat het voor Baeckens Books onbetaalbaar was om zoiets uit te geven. Het romantische idee dat een uitgeverij kan overleven van dat soort ingewikkelde producties werd zo meteen doorprikt. Gelukkig kon ik dankzij de master cultuurmanagement aantonen dat ik ook praktisch was ingesteld.
2. Hoe ziet het werk van een uitgever eruit?
Lise: Ik omschrijf het werk van een uitgever vaak als projectmanagement: je bewaart het overzicht en stemt voortdurend af met alle partijen, zoals auteurs, marketeers en drukkers. Als uitgever sta je voortdurend in een spreidstand: enerzijds ben je redacteur en soms zelfs psycholoog voor je schrijvers, anderzijds moet het financiële plaatje blijven kloppen. Net die combinatie van het creatieve en zakelijke sprak me zo in de job aan. Het leesplezier stond in mijn keuzes altijd voorop.
Het commerciële aspect mag je niet onderschatten: om al die mooie boeken te maken, moet er geld binnenkomen. Ik maakte veel kinder- en jeugdboeken, waarvoor je per definitie niet veel geld kunt vragen, terwijl de vormgeving ervan vaak wel duur is. Mijn werk ging dus ook vaak over manieren zoeken om kosten te besparen. Zo werkte ik voor een reeks prentenboeken in felle kleuren samen met een Engelse uitgever. Ik moest alleen de zwarte druklaag met de Nederlandse tekst aanleveren. Door samen te drukken met de grotere oplages van andere landen, kregen we een schaalvoordeel waardoor we in Vlaanderen toch mooi prentenboeken in de markt konden zetten. Alleen de kleine oplage voor Vlaanderen drukken zou te duur zijn geweest.
Door die tussenpositie kwamen mijn twee masters allebei van pas. Doordat ik bij taal- en letterkunde had geleerd hoe goede verhalen in elkaar zitten, kon ik met de schrijvers mee over de inhoud denken, bijvoorbeeld of de personages echt aanvoelden of de dialogen vlot liepen. Die feedback stelden ze erg op prijs. Tegelijkertijd kon ik dankzij de opleiding cultuurmanagement ook snel meepraten over marketing en productie. Mijn studies hebben me gebracht waar ik wou raken en zelfs veel sneller dan ik had verwacht.
3. Hoe is je job als uitgever geëvolueerd?
In het begin was mijn werk ondersteunend. Ik maakte nog geen beslissingen of berekeningen. Wel deed ik veel redactiewerk, zoals proeven nakijken, en verzorgde ik het contact met de vormgevers. Doordat Baeckens Books zo klein was, kon ik ervaring opdoen met uiteenlopende taken en werd mijn mening al snel gevraagd. Toen ons kantoor verhuisde, organiseerde ik mee de verkoop van onze stock en voerde ik er een communicatiecampagne rond bij bibliotheken en scholen.
Ik mocht meteen mee naar de internationale beurzen, met name die in Frankfurt en Bologna. Die trips dienden om licenties te verwerven en buitenlandse uitgevers te overhalen om de rechten op onze boeken te kopen. Als kleine speler was dat niet evident. Het is me dan ook maar een paar keer gelukt om er een deal uit te halen.
Ik ben snel kunnen doorgroeien door verantwoordelijkheden op te nemen. Zonder luid te roepen, wilde ik wel mijn ambities tonen. Zo ben ik eigenlijk snel uitgegroeid tot echte uitgever, waarbij ik auteurs kreeg toegewezen die ik van A tot Z begeleidde. Ook de budgetten beheren kwam er vanaf dan bij. In die rol bepaalde ik mee de koers van de uitgeverij: om welke soort boeken wilden we bekendstaan? Ik zocht steeds naar de “sweet spot” tussen leesplezier aanwakkeren en belangrijke maatschappelijke thema’s aansnijden.
3 tips voor studenten die dromen van uitgever worden
1. Doe al een eerste ervaring op tijdens je studies, bijvoorbeeld door je te engageren bij de dwarsredactie, door een stage in de boekensector of een relevante studentenjob.
2. Besef dat boeken uitgeven een serieuze business is: zorg dat je kennis opdoet over de commerciële dimensie, zoals over financieel beheer en marketing.
3. Ontwikkel je mensen- en netwerkskills, want die zijn belangrijk in de rol van uitgever en redacteur. Je overlegt veel met auteurs en illustratoren, die het boek vaak als hun kindje beschouwen en beschermen. Lees je graag, maar ben je niet zo sociaal? Houd je niet van deadlines? Dan houd je lezen beter als hobby.