Auteur: Koen Hermans (KU Leuven)
Personen met een handicap vertonen een hoger risico op armoede dan de rest van de bevolking. Dit toont een nieuw boek van de POD Maatschappelijke Integratie en de FOD Sociale Zekerheid aan (Hermans e.a., 2019). Het boek kwam er op vraag van de Beleidscel armoedebestrijding en personen met een beperking. Beide overheidsdiensten brachten verschillende experten, academici en adviseurs samen om een nieuw licht op de relatie tussen armoede en handicap te werpen. Koen Hermans zat het redactiecomité voor.
23,1% bedreigd door armoede of sociale uitsluiting
Het inkomen van personen met een handicap is gemiddeld 28 % lager op individueel niveau. De grootste uitschieter in negatieve zin zijn de personen die volledig afhankelijk zijn van de inkomensvervangende tegemoetkoming. Hun inkomen is de helft lager.
De jaarlijkse EU SILC-enquête bevat enkel vragen omtrent langdurige beperkingen die personen zelf rapporteren. Het recentste monitoringrapport stipt personen met een handicap aan als een groep met een verhoogd risico op armoede of sociale uitsluiting. In 2018 werd 23,1% van de personen waarvan de handicap ‘een lichte of ernstige impact heeft op de dagelijkse activiteiten’ bedreigd door armoede of sociale uitsluiting. Dit is fors hoger dan het algemene armoederisico van 16,4%.
Dit percentage ligt ook boven het EU-gemiddelde (20.9%). België is er niet in geslaagd om de kloof tussen personen met en zonder handicap in de afgelopen 10 jaar te verkleinen. België doet het op het gebied van armoedecijfers bij personen met een handicap ook opvallend minder goed dan Nederland, Frankrijk en Denemarken.
Onderschatting
Tegelijkertijd zijn de armoederisico’s voor personen met een handicap een onderschatting van hun werkelijke armoede. De extra kosten die iemand heeft om de gevolgen van zijn handicap draaglijk te maken in het dagelijks leven, werden niet in rekening gebracht. Hun gerealiseerde levensstandaard is lager dan personen zonder handicapspecifieke kosten.
Er is dus behoefte aan specifieke armoede-indicatoren voor personen met een handicap die rekening houden met deze bijkomende kosten.
Steeds meer mensen met ziekte- en invaliditeitsuitkering of tegemoetkoming
Administratieve gegevens tonen dat 7% van de bevolking op actieve leeftijd in België erkend is als langdurig arbeidsongeschikt. 15% van hen is aan het werk. 35% van hen heeft enkel een invaliditeitsuitkering. De overgrote meerderheid van deze (voornamelijk oudere) werknemers moet een beroep doen op de inkomensgetoetste inkomensvervangende uitkering. Dit als enige uitkering, als aanvulling op de invaliditeitsuitkering of aangevuld met de integratietegemoetkoming. In de afgelopen jaren deden steeds meer mensen beroep op zowel de ziekte- en invaliditeitsuitkering als op het stelsel van tegemoetkomingen.
Opvallend is dat dit niet het geval is voor personen met een migratieachtergrond. Dit roept heel wat vragen op over de toegankelijkheid van de procedure.
De analyses maken duidelijk dat een handicap weegt op de beroepsactiviteit van de gezinsleden. Ook is er sprake van een cumulatie van handicaps in de gezinscontext.
Andere knelpunten
Unia en het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting tonen aan dat personen met een beperking nog steeds het slachtoffer zijn van discriminatie. Dit heeft een invloed op hun armoederisico.
Het Observatorium voor gezondheid en welzijn van Brussel-Hoofdstad schetst hoe moeilijk het is voor personen met een beperking om zich een weg te banen door het administratieve landschap, wat de problematiek van non-take-up verklaart.
De Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) leverde vanuit zijn perspectief en expertise een bijdrage over de onderlinge relatie en geven concrete pistes hoe het beleid kan reageren.
De NHRPH hoopt dat deze bundel eindelijk de politiek zal wakker schudden en overtuigen van de ernst van de armoede van personen met een handicap en van de dringende noodzaak om met structurele en doeltreffende oplossingen voor de dag te komen.
Referentie
Hermans, K., Dubois, J-M., Vanroose, A., FOD Sociale Zekerheid, & POD Maatschappelijke Integratie (2019). Armoede en Handicap in België, 2019, Brussel: FOD Sociale Zekerheid en POD Maatschappelijke Integratie, klik hier om het rapport te lezen
Foto door Carabo Spain via Pixabay