Auteurs: Deze tekst is grotendeels overgenomen van een eerder verschenen persbericht van Deloitte op 2 maart 2023.
Ruim een kwart van de Belgische gezinnen (28%) is “financieel ongezond”, blijkt uit onderzoek van Deloitte in samenwerking met de Universiteit Gent en Argenta naar de financiële gezondheid van de Belgen. Wanneer we hierbij ook de groep “financieel kwetsbare” gezinnen (36%) nemen, spreken we over bijna twee derde van de gezinnen die niet financieel weerbaar zijn. Het is de eerste keer in België dat “financiële gezondheid” in al zijn aspecten werd onderzocht. Er zijn de laatste jaren reeds belangrijke inspanningen geleverd om bijvoorbeeld de financiële kennis te verbeteren. Om een volgende stap te zetten naar de verbetering van de financiële gezondheid van alle Belgische gezinnen, roepen we op tot een brede samenwerking tussen alle actoren.
Onderzoeksverantwoording
Om inzicht te krijgen in de financiële gezondheid van Belgen en deze te kunnen meten, heeft Deloitte in 2022 een onderzoek opgezet en uitgevoerd. Hierin werden geselecteerde gezinnen en particulieren gevraagd naar hun situatie, gedrag, houding en gevoelens als het gaat om de onderliggende gebieden inkomen, uitgaven, sparen, lenen, planning, vaardigheden en de balans daartussen. Ook hun kennis van financiële zaken en hun algehele financiële houding zijn hierin meegenomen. Deloitte heeft gelijkaardig onderzoek verricht in Nederland.
Voor dit onderzoek is via onderzoeksbureau iVox in de periode van 9 november tot en met 29 november 2022 een vragenlijst uitgezet onder 4.000 representatieve Belgen. Het onderzoek is in samenwerking met de Universiteit Gent en met Argenta uitgevoerd.
Financiële gezondheid is de centrale doelstelling
Er bestaan heel wat studies over financiële kennis, uitgavenpatronen van gezinnen, de schuldenlast, enzovoort. Deze hebben belangrijke inzichten opgeleverd, waardoor heel wat waardevolle initiatieven zijn kunnen ontstaan. Toch blijft het moeilijk om concrete gedragsveranderingen te bekomen en mensen aan te moedigen om het financieel anders aan te pakken.
Samen met zijn partners, Argenta en UGent, pleit Deloitte er daarom voor om het concept “Financiële Gezondheid” centraal te plaatsen. Bij financiële gezondheid is immers de balans tussen zes onderliggende domeinen van belang: inkomen, uitgaven, sparen, lenen, planning en vaardigheden. Er is sprake van financiële gezondheid als men een gevoel van controle heeft om (1) op een comfortabele manier aan de huidige financiële noden en verplichtingen te voldoen; en (2) de noodzakelijke financiële zekerheid op te kunnen bouwen om (toekomstige) levensdoelen na te streven.
“Iedereen wil gezond zijn. We willen gezond eten, voldoende bewegen, en we weten ongeveer hoe dat moet”, zegt Kasper Peters, Financial Services Industry Leader bij Deloitte. “Maar financiële gezondheid is te onbekend en blijft meestal vaag. En dat is jammer. Want de notie “financiële gezondheid” kan veel mensen aanmoedigen om anders om te gaan met geld.”
Het gemiddelde Belgische gezin is financieel kwetsbaar
Op basis van de parameters in het onderzoek kunnen we de Belgische gezinnen onderbrengen in vier groepen:
- Financieel ongezond: 28%
- Financieel kwetsbaar: 36%
- Financieel toereikend: 24%
- Financieel gezond: 12%
Het gemiddelde Belgische gezin bevindt zich in de financieel kwetsbare groep. Financieel gezond zijn blijkt ook moeilijker voor vrouwen, Belgen tussen de 35 en 55 jaar, alleenstaanden, en mensen afkomstig uit een gezin met financiële problemen of mensen die recent een heftige levensgebeurtenis hebben meegemaakt. Zo is slechts 33% van de vrouwen financieel weerbaar (‘financieel gezond’ of ‘financieel toereikend’) tegenover 40% van de mannen. Er bestaan ook markante regionale verschillen.
Als we inzoomen op enkele specifieke parameters, die gebruikt zijn om de vier groepen te bepalen, wordt de financiële realiteit van de Belgische gezinnen nog concreter. Meer dan 6 op de 10 Belgische gezinnen heeft moeite om alle rekeningen te betalen. Gelukkig slaagt de grote meerderheid van die groep (89%) er uiteindelijk wel in om te betalen zonder daarbij een achterstand op te lopen. 34% geeft zijn geld meteen uit in plaats van het gedeeltelijk opzij te zetten voor onverwachte uitgaven.
De stijgende prijzen van dagelijkse basisbehoeften zoals energie, benzine en boodschappen hebben een impact op de spaargewoonte: 54% van de Belgische gezinnen spaart niet structureel op maandelijkse basis. Van deze groep probeert de helft dat wel te doen, maar het lukt niet altijd. Een kwart kan alleen sparen bij een financiële meevaller. Vooral de leeftijdsgroep van 35-54 jaar heeft het moeilijk om alle gezinsrekeningen te betalen omdat zij meer geld uitgeven aan hun kinderen of aan het afbetalen van lopende leningen. Tegelijk past de meerderheid van de Belgische gezinnen (86%) hun gedrag aan de stijgende kosten aan, bijvoorbeeld door minder in te kopen of door minder energie te verbruiken.
Gebrek aan planning bemoeilijkt financieel beheer
Bijna 1 op de 2 Belgische gezinnen maakt geen plannen voor langer dan een maand en meer dan een derde maakt helemaal geen financiële plannen voor de toekomst van hun gezin. Zelfs bij financieel gezonde Belgen maakt 38% van de ondervraagden geen of weinig plannen. De Belgen die wél plannen, doen dat vooral voor de lange termijn, bijvoorbeeld voor hun pensioen of als verzekering bij brand, inbraak of overstroming. Planning is een belangrijk stap naar algemene financiële gezondheid; een focus op de korte termijn bemoeilijkt het financieel rondkomen en vergroot het risico op betalingsachterstanden.
“Ondanks de complexiteit van ieders persoonlijke situatie, zijn er veel voordelen aan de eenvoudige “score” over financiële gezondheid uit ons onderzoek”, zegt Kasper Peters, Financial Services Industry Leader bij Deloitte. “Het maakt de dingen concreet op alle niveaus: individu, gezin, banken, de overheid, sociale organisaties.”
Financiële gezondheid is onlosmakelijk verbonden met het maatschappelijk welzijn
Kennis is cruciaal om financieel gezond te zijn, want ons vermogen om risico’s in te schatten beïnvloedt ook ons financieel gedrag. Gelukkig is er de laatste jaren veel geïnvesteerd in financiële geletterdheid door de overheid (bv. Wikifin), Febelfin, Assuralia, het onderwijs, banken, enzovoort. Toch blijft de weg nog lang.
Het onderzoek rond financiële gezondheid neemt niet alleen kennis, maar ook de emotionele kant van geldzaken in rekening. Al zijn de resultaten verontrustend. Maar liefst 61% van de ondervraagden voelt zich machteloos wanneer zij aan hun financiële situatie denken. Ook weet de helft van de ondervraagde Belgen niet hoe zij meer inzicht kunnen krijgen in hun toekomstige financiële situatie.
Professor Kris Boudt van Universiteit Gent: “Een financieel gezonde bevolking heeft een grote positieve impact op de gehele samenleving. We moeten mensen een duwtje in de rug geven om het vertrouwen in hun eigen financiële vaardigheden te kunnen laten groeien. Alleen met een bredere bewustwording rondom een goede financiële gezondheid bereiken wij een effectieve gedragsverandering. Als een familielid of collega bijvoorbeeld over financiële gezondheid praat en die kennis doorgeeft, heeft dat snel een positieve invloed op de naaste omgeving.”
Samenwerking binnen het financiële ecosysteem is nodig om financiële gezondheid te verbeteren
Er zijn al heel wat waardevolle initiatieven genomen om deelaspecten van financiële gezondheid te verbeteren. Toch stellen we vast dat we een versnelling hoger moeten schakelen en meer vanuit het globale concept van financiële gezondheid moeten vertrekken om concrete gedragsveranderingen te bekomen.
Met respect voor al hun verplichtingen, kunnen ook financiële instellingen een heel positieve rol spelen om de financiële gezondheid van hun klanten in kaart te brengen en te verbeteren. En dit zowel digitaal als via hun medewerkers.
Inge Ampe, Chief Commercial Officer van Argenta: “Het thema geld moet meer bespreekbaar gemaakt worden. Met transparante en gerichte conversaties en digitale interacties in mensentaal kunnen wij bij Argenta bijdragen aan de financiële gezondheid van onze klanten. Wij zijn immers nabij met advies op de cruciale momenten zoals het eerste loon, de aankoop van een woning, een belegging, enzovoort. In de toekomst zullen wij nog verder initiatieven nemen om de financiële veerkracht van al onze klanten te verhogen. Dit onderzoek geeft ons de ideale startbasis.”
Financiële instellingen, non-profitorganisaties, overheden, onderzoeksinstellingen en regulatoren kunnen samen de juiste handvaten creëren om de financiële gezondheid van de hele Belgische bevolking te verhogen. Door dit onderzoek weten we waar we vandaag staan en kunnen we samen op pad gaan.
Lees het volledige onderzoek via: www.deloitte.com/be/financial-health
Afbeelding van micheile henderson via Unsplash