De campagne ‘De universiteit zo al bekeken’ toont de kracht van wetenschap aan UAntwerpen. We selecteerden een aantal onderzoeksprojecten die al onze kernwaarden ademen: verbinding, innovatie, impact en kwaliteit. Faculteitsoverschrijdende samenwerkingen, die de hele maatschappij ten goede komen, zijn daar een mooi voorbeeld van. In deze reeks belichten we zulke boeiende samenwerkingen.
Met het Culture Commons Quest Office (CCQO) aan UAntwerpen bundelen onderzoekers en kunstenaars uit binnen- en buitenland de krachten om duurzame tewerkstelling en bottom-upoplossingen voor de kunstensector te vinden. Kinesist en onderzoeker in de revalidatiewetenschappen Kato Everaert werpt samen met ontwerper en onderzoeker Annelys de Vet een licht op de samenwerking.
“Vaak moeten kunstenaars en ontwerpers zich in allerlei bochten wringen om hun praktijk staande te houden. Tegelijkertijd staan bijkomstige commerciële activiteiten soms haaks op hun artistiek werk”, vertelt Annelys de Vet, die haar eigen ontwerpbureau heeft, maar ook als onderzoeker verbonden is aan het Antwerp Research Institute of the Arts (ARIA).
“Binnen het CCQO bevragen we kunstenaars over hun handelingen in onze samenleving, we peilen naar hun verbeelding en hoe we kunnen leren van deze praktijken wat het anders nadenken over of organiseren van machtsstructuren betreft. Daarnaast kijken we ook naar hoe kunstenaars hun krachten kunnen bundelen in plaats van elkaar als competitie te beschouwen, net als hoe zij dingen openbaar kunnen maken.”
Onderzoeker x Kunstenaar
Het grote voordeel van de samenwerking tussen verschillende faculteiten en kunstenaars bestaat erin dat het CCQO verbinding tussen onderzoekers, onderzoeksinstellingen en kunstenaars creëert. “Ook tussen allerlei disciplines én tussen verschillende Europese landen bouwt CCQO een brug”, vertelt Kato Everaert. Ze is kinesitherapeut, verbonden aan het Departement Revalidatiewetenschappen van UAntwerpen en houdt zich voornamelijk bezig met de oorzaak van lage rugklachten bij dansers.
“CCQO heeft als hoofdtaak het verrichten van beleidsgerelateerd onderzoek. Momenteel doen zij onderzoek naar de civiele waarde van sociaal-cultureel werk”
Pascal Gielen
“Door mensen met heel verschillende profielen en expertises te betrekken bij CCQO, willen we een meer horizontale, inclusieve lijn creëren”, vult Annelys de Vet aan. Dat lukt volgens haar maar deels. “Het zijn mensen uit heel verschillende landen, maar het zijn wel allemaal witte mensen die relatief makkelijk toegang hebben tot de academische structuren”, duidt ze.
Wat we delen
“Als ik naar België kijk, zijn wij wel de enigen die zoveel disciplines en landen samenbrengen”, vertelt Everaert. “Er zijn inderdaad niet veel plekken waar kunstenaars en wetenschappers op zo’n manier samenwerken”, vult De Vet aan. “En ook in relatieve vrijheid”, gaat ze verder. “Er hoeven geen hele heldere doelen bereikt worden. Zij die onderdeel zijn van de groep, bepalen ook de richting.” Het past binnen het idee dat beslissingen moeten worden gedecentraliseerd, een praktijk waar dus ook CCQO naartoe werkt. “Het project is verbindend omdat het de vraag stelt over de ‘commons’, over datgene wat we gemeenschappelijk hebben, wat ons verbindt en hoe de dingen zich verhouden tot elkaar.”
Wat het CCQO al bereikt heeft?
“Na het behalen van een Odysseusbeurs van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek, werd in 2016 de Culture Commons Quest Office (CCQO) binnen ARIA opgericht”, vertelt coördinator Pascal Gielen. “Een econoom, een kunsthistoricus, een socioloog, een musicoloog en een filosoof schreven doctoraten over duurzame creativiteit en de rol van de ‘commons’.
Daarnaast werkten twee postdoconderzoekers – een filosoof en een beleidsexpert – aan de mogelijkheden van de ‘commons’ in de cultuursector en in het cultuurbeleid. Dat al die wetenschappelijke inzichten plots in de praktijk konden worden toegepast, maakte het onderzoek van CCQO zo relevant”, vertelt hij.
Internationaal, en vooral op Europees niveau, was er veel belangstelling voor dit onderzoek. Die interesse leidde tot extra fondsen voor juridisch onderzoek. CCQO publiceerde samen met kunstenaars enkele populaire publicaties en beleidsaanbevelingen voor de Europese Commissie. “Intussen ontving de CCQO spontane sollicitaties en enkele postdoctorale onderzoekers uit Italië en Spanje voegden zich bij het team”, vertelt Gielen.
“Soms is het moeilijk om een artistieke praktijk in woorden te vatten, laat staan in academische termen.”
Annelys de Vet
De Vlaamse regering gaf het Cultural Common Quest Office intussen een adviesopdracht om een ’commons proof’ cultuurbeleid uit te werken. Dat cultuurbeleid zal op 6 december in een conferentie aan de Universiteit Antwerpen worden voorgesteld, en in 2024 ook resulteren in een beleidsvoorbereidende nota.
Ondertussen gaf het Museum voor Hedendaagse Kunst in Antwerpen (M HKA) de opdracht aan het CCQO om te onderzoeken in hoeverre de museumorganisatie ‘commons proof’ kan worden gemaakt. Eveneens het Vlaamse beleidsondersteunend centrum Socius laat CCQO momenteel onderzoek doen naar de civiele waarde van sociaal-cultureel werk. “Verder wordt de CCQO zo’n 20 keer per maand om advies gevraagd door kunstenaars (State of the Arts), vakbonden, culturele organisaties en gemeentelijke, nationale en Europese beleidsmakers”, aldus Gielen.
Rust en vrijheid
“In de medische wereld is het denkkader redelijk afgebakend, maar het Cultural Common Quest Office daagt uit om breder en ruimer te denken”, vertelt Everaert. “Je hoeft als onderzoeker niet altijd binnen de academische lijntjes te kleuren. Met CCQO willen we leren dat het is toegestaan om breder en ruimer te denken. Daardoor krijg je als onderzoeker ook de ruimte om iets nieuws en innovatiefs te doen.”
“Als PHD-researcher in de kunsten vind ik het fantastisch dat er veel ruimte en vertrouwen wordt gegeven aan kunstenaars”, zegt de Vet. “Binnen het CCQO wordt er niet gedacht aan structuren waarbinnen iets moet voldoen aan de norm. Dat is ook nodig, want soms is het moeilijk om een artistieke praktijk in woorden te vatten, laat staan in academische termen. Het CCQO geeft kunstenaars de ruimte en dat waardeer ik”, besluit ze.
Kom nog meer te weten over dit project.
Het Culture Commons Quest Office houdt tussen 1 en 3 juni een groot symposium in Antwerpen – ‘The Future of Culture is Common’. Tijdens die drie dagen behandelen de betrokken onderzoekers en kunstenaars verschillende kernvragen in lezingen, debatten of binnen een ander kader.
Over de campagne ‘De universiteit zo al bekeken?’
Smartphones doen werken met bacteriën. De luchtkwaliteit meten met een pop. De ruimte verkennen van onder de grond … Absurd, zeg je? Zo lijkt het misschien, maar het zijn stuk voor stuk voorbeelden van creatieve onderzoeken aan UAntwerpen. Want onze studenten en onderzoekers denken anders. Doen anders. En dan volgen de verrassende verhalen vanzelf. Ontdek ze hier.
Kom te weten op welke manier we UAntwerpen in de kijker willen zetten (login).