De campagne ‘De universiteit zo al bekeken’ toont de kracht van wetenschap aan UAntwerpen. We selecteerden een aantal onderzoeksprojecten die al onze kernwaarden ademen: verbinding, innovatie, impact en kwaliteit. Faculteitsoverschrijdende samenwerkingen, die de hele maatschappij ten goede komen, zijn daar een mooi voorbeeld van. In deze reeks belichten we zulke boeiende samenwerkingen, te beginnen met de TOTO-orthese.
Met TOTO bundelen Pieter Tieleman (Faculteit Ontwerpwetenschappen) en Patricia Van de Walle (Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen) de krachten om een betaalbare enkel-voetorthese voor kinderen in Madagaskar te ontwerpen, gemaakt met materialen die er lokaal verkrijgbaar zijn. “Het is enorm belangrijk om de juiste expertise samen te brengen.”
Patricia Van de Walle geeft als kinesioloog advies over hoe men bij kinderen met neuromotorische problemen het stappen kan optimaliseren. “Een enkel-voetorthese kan een groot verschil maken om de kinderen beter en dus ook meer te laten stappen”, vertelt ze.
Hoe de onderzoekers bij kinderen in Madagaskar terechtkomen? “Ik ben voorzitter van vzw de Lach van Joëlla, die steun geeft aan minderbedeelde kinderen in Madagaskar”, vertelt Pieter Tieleman. “Ik ben gaan aankloppen bij Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie (Revaki) omdat zij geïnteresseerd waren in stageplaatsen in Madagaskar, zo is de bal aan het rollen gegaan. In 2017 lanceerde ik dit project als masterproef binnen de richting productontwikkeling. Student Mattis Hoenderboom ging de uitdaging aan om de enkel-voetorthese te ontwikkelen.” Dat deed hij overigens met succes. Hoenderboom won de Pars Pro Toto Juvenile Award met de orthese TOTO. De onderzoekers gaan nu verder met het ontwerp, om het ook effectief te valoriseren.
Expertise samenbrengen
Wat deze orthese anders maakt? “Doorgaans is een orthese vrij duur, want ze wordt volledig op maat gemaakt. Er wordt eerst een afdruk genomen, dan een negatief van de afdruk gemaakt en uiteindelijk komt de orthese tot stand met kunststof”, vertelt Tieleman. “Maar in Madagaskar zijn er bijkomende uitdagingen” vult Van de Walle aan. “De dure orthese moet daar plaats maken voor een goedkoop model dat lokaal vervaardigd kan worden. Ook het warme weer is een drempel in het trouw dragen van de enkel-voetorthese, waardoor we niet, zoals in België, met een schoen konden werken. We ontwierpen daarom een enkel-voetorthese uit één stuk.”
“Toen de collega’s van Ontwerpwetenschappen bij ons kwamen, was ik erg onder de indruk van hun grondige materiaalstudie, maar toch ook vooral van hoe ze zich ingewerkt hadden in de theorie van de aandoeningen”, vertelt Van de Walle. “Wat dit hele project me geleerd heeft, is dat het enorm belangrijk is om de juiste expertise samen te brengen en vervolgens herhaaldelijk in gesprek te gaan om tot de beste oplossing te komen”, gaat ze verder.
Lokale materialen
De haalbaarheid op vlak lokale vervaardiging was voor de onderzoekers van groot belang. TOTO is een enkel-voetorthese die door lokale ambachtslui kan worden gemaakt met onder meer bamboe, aluminium en hout. Allemaal materialen die in Madagaskar vrij te verkrijgen zijn. “Raffia en leder kunnen worden gebruikt voor de gespjes en je kan de orthese ook aankleden met natuurlijke kleurstoffen”, vertelt Tieleman.
Eveneens qua duurzaamheid is de orthese een serieuze stap vooruit. “De hele cyclus van een mal en tegenmal maken, om het daarna in kunststof te modelleren, is weg. De orthese kan twee jaar meegaan, alle onderdelen zijn recycleerbaar, je kan ze zelf bijstellen en de kostprijs is heel laag. Ze kost maar 10 euro”, vult Tieleman verder aan.
“De TOTO-orthese is een serieuze stap voorwaarts op het gebied van lokale productie en duurzaamheid”
Pieter Tieleman
“De perfectie bestaat niet, het is altijd weer een nieuw verhaal”, nuanceert hij. “Het regelmatig dragen van de orthese is zowel hier in België als in Madagaskar een probleem, want het vraagt om extra inspanning van de begeleiders. De correctie aan enkel en voet is soms erg pijnlijk en belemmerend, maar we hebben van Revaki geleerd dat de orthese ook ’s nachts kan worden gedragen. Zowel de mensen van productontwikkeling als van Revaki vinden het TOTO-project erg boeiend en doen dan ook hun uiterste best om de meest gepaste enkel-voetorthese mee te realiseren.”
Proefatelier
De orthese werd al getest en goedgekeurd in het labo van Van de Walle. Op dit moment wordt TOTO ook getest in Madagaskar, eveneens op de haalbaarheid van de productie. Onlangs gingen vijf stagiairs ter plekke om te werken in een revalidatiecentrum dat nauw verbonden is met Tielemans vzw.
“In een volgende fase zal er een proefatelier worden opgestart”, vertelt hij. “We moeten daar wel nog eerst voldoende ambachtslui voor aantrekken, die we bovendien kunnen betalen. Nu werken de meesten als vrijwilliger. Daarnaast moeten we dan ook voldoende patiënten bereiken om het atelier draaiende te houden. We zijn dus nog volop op zoek naar extra middelen om dit boeiende project verder uit te rollen”, besluit Pieter Tieleman.
Wil je nog meer te weten komen over dit project? Neem dan eens een kijkje op de Facebookpagina van Pieter Tielemans vzw. Daar kan je ook het avontuur van de vijf stagiaires volgen.
TOTO was dit jaar alvast aanwezig op het Design Fest Gent, een nieuw tweejaarlijks 10-daags festival dat ruimte biedt aan ontwerpers om grensverleggende ideeën te presenteren.
Over de campagne ‘De universiteit zo al bekeken?’
Smartphones doen werken met bacteriën. De luchtkwaliteit meten met een pop. De ruimte verkennen van onder de grond … Absurd, zeg je? Zo lijkt het misschien, maar het zijn stuk voor stuk voorbeelden van creatieve onderzoeken aan UAntwerpen. Want onze studenten en onderzoekers denken anders. Doen anders. En dan volgen de verrassende verhalen vanzelf. Ontdek ze hier.
Kom te weten op welke manier we UAntwerpen in de kijker willen zetten (login).