Op vrijdag 17 april ging vicerector Onderzoek Ronny Blust virtueel in gesprek met een twintigtal onderzoekers van UAntwerpen. Hoewel de coronacrisis er alle kenmerken van heeft om een zwarte vlek te worden in de geschiedenis van de mensheid, werd tijdens het gesprek duidelijk dat deze crisis ook de nodige hoop, samenhorigheid en tijd om stil te staan bij de toekomst biedt.
Hoewel de fysieke afstand tussen mensen misschien nog nooit groter is geweest, hebben onderzoekers virtueel nog nooit zoveel de koppen bij elkaar gestoken als nu. Onderzoekers binnen UAntwerpen en ook hun collega’s uit Vlaanderen en daarbuiten zijn duidelijk op zoek naar manieren om bij de impact van de coronacrisis stil te staan, niet alleen om te komen tot een medische oplossing, maar ook vanuit een breder socio-economisch perspectief. Er zijn tal van ideeën voor bottom-upinitiatieven waarbij we, over de disciplines heen, de handen in elkaar kunnen slaan en onderzoekers trachten zich hiervoor te organiseren binnen verschillende platformen. Belangrijk hierbij is dat deze versnipperde initiatieven de nodige focus vinden en daardoor op gerichte wijze de nodige impact kunnen genereren. De boutade wil dat eendracht macht maakt en dit geldt zeker ook voor de huidige initiatieven die overal als paddenstoelen uit de grond schieten. Om levensvatbaarheid te garanderen, zullen strategische en duurzame keuzes moeten worden gemaakt.
Duurzaamheid wordt hierbij trouwens niet als modewoord geponeerd. Als de huidige situatie ons alvast één ding heeft geleerd, is het wel dat de we manier waarop we met elkaar en met de wereld omgaan, alsook de waarde die we aan economische belangen hechten, eens stevig tegen het daglicht zullen moeten houden.
Exitstrategie voor onderzoek
Naast initiatieven voor de toekomst, is het natuurlijk ook zaak om oplossingen te vinden voor de huidige situatie. In veel labo’s en onderzoeksgroepen binnen UAntwerpen is de werking voorlopig teruggeschroefd tot het absolute minimum en het zal zaak zijn zowel de impact op korte als lange termijn op het lopende onderzoek zo goed mogelijk in kaart te brengen. Hiervoor werd vanuit het Departement Onderzoek & Innovatie, in samenwerking met het Departement Financiën, alvast een oproep gelanceerd om de impact van COVID-19 op het onderzoek zo goed mogelijk te documenteren. Dit niet aan de hand van een ellenlange waslijst die de administratie alleen nog maar zou bemoeilijken, maar via een korte vragenlijst. Deze is terug te vinden op de FAQ-pagina die speciaal rond onderzoek en COVID-19 werd aangemaakt.
Verder zijn de rector en vicerectoren volop in overleg met de faculteiten om te kijken welke exitstrategie binnen de universiteit zal worden gehanteerd. Waar de focus in eerste instantie vooral lag op het onderwijs en het voorbereiden van de examens, verschuift deze nu richting de uitvoering van het onderzoek. De drive is er om zo snel mogelijk terug op te starten, maar hierbij mag ‘business as usual’ niet de drijfveer zijn. Momenteel bevindt het stappenplan voor de heropstart van het onderzoek zich in een finale fase en zal dit naar verwachting tegen eind april kunnen landen met een voorzichtige heropstart van de labo’s en onderzoeksgroepen begin mei. Hierbij gaat ook de nodige aandacht naar de toegang tot de bibliotheken, aangezien dit voor sommige onderzoekers cruciaal is voor de uitvoer van het onderzoek.
Van groot belang hierbij zal zijn om het begrip ‘social distancing’ stevig in de praktijk te integreren. Met het concept is iedereen ondertussen vertrouwd, maar het blijft in de praktijk vaak moeilijk om dit voor de volle 100% te garanderen. Daarom zal de nodige aandacht gaan aan coaching van de onderzoekers die terug fysiek aan het werk gaan en ingezet worden op duidelijke communicatie, indien nodig ondersteund door visuele hulpmiddelen. Hiervoor wordt ook veelvuldig overleg gepleegd met medische experts die ondertussen zelf de nodige praktijkervaring hebben opgebouwd.
Onderzoeksfinanciering
Ook financierders voor wetenschappelijk onderzoek hebben duidelijk de urgentie ingezien en zetten zich in om de nodige middelen vrij te maken voor COVID-19 gerelateerd onderzoek. Zo heeft het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek een oproep gelanceerd waarbij 2,5 miljoen euro zal worden vrijgemaakt voor Vlaams onderzoek. UAntwerpen neemt hierin als financier evengoed haar rol op en zal via het BOF een budget van 500 000 euro voorzien. Deze oproepen zullen werken met een strakke deadline, zodat de eerste projecten begin juni alvast van start kunnen gaan en bij eventueel zelfs nog wat sneller.
De Vlaamse universiteiten zullen verder ook samen kijken waar er nog een signaal richting de overheid kan worden gestuurd om nog meer middelen vrij te maken. Als het gaat om financiële vergoedingen voor schade opgelopen binnen lopende projecten, is dit ook voor de universiteit op dit moment nog enigszins koffiedik kijken. De boodschap is al naar verschillende financierders uitgegaan dat hier de nodige aandacht aan zal moeten worden besteed, maar ook zij kunnen momenteel de impact nog niet volledig bevatten.
Op het vlak van valorisatie, blijkt de impact voor BlueApp voorlopig gelukkig beperkt. Deze maand wordt de aannemer aangesteld voor de open innovatiehub en er zal samen met hem bekeken worden op welke manier COVID-19 een effect zal hebben, al zal dit dus naar verwachting beperkt zijn. Er zijn ondertussen ook al verschillende onderzoeksprojecten opgestart in het kader van BlueApp en deze worden van nabij opgevolgd door de verschillende betrokken valorisatiemanagers.
Extra aandacht naar jonge onderzoekers
Tot slot gaat er ook speciale aandacht vanuit UAntwerpen naar de impact van de crisis op jonge (doctoraats-)onderzoekers en dan zeker ook op buitenlandse onderzoekers. Vaak kijken zij op tegen strakke deadlines voor de verdediging van hun doctoraat, hebben zij soms korte tijdelijke contracten en is het voor hen echt een weg zoeken door het administratieve doolhof en het balanceren van woon-werk. Gelukkig kunnen jonge onderzoekers hiervoor steeds een beroep doen op de medewerkers van de Antwerp Doctoral School die hen niet enkel bijstaan bij de praktische stappen maar ook optreden als luisterend oor.
Internationale onderzoekers, studenten en personeelsleden kunnen voor sociale virtuele activiteiten ook steeds terecht bij MONDO, een gezamenlijk initiatief van de Antwerp Doctoral School, het International Staff Office en het International Student Office. Zo is er wekelijks een Online Coffee Break en zorgt het lockdown buddyproject ervoor dat buitenlandse medewerkers en studenten met elkaar in contact kunnen komen indien zij nood hebben aan een babbel.
Hoewel deze periode voor niemand vanzelfsprekend is en de handleidingen om hiermee om te gaan enigszins ad hoc dienen te worden geschreven, is het belangrijk dat onderzoekers weten dat zowel de vicerector Onderzoek als de vicerector Valorisatie & Ontwikkeling alles op alles zetten om geleidelijk alvast een deel van onze onderzoekers zo snel mogelijk terug uit hun kot en in hun vertrouwde onderzoeksomgeving te krijgen, hierin gesteund door alle medewerkers van het Departement Onderzoek & Innovatie. Blijf voorlopig toch zeker nog in uw kot, blijf veilig en blijf onderzoeken en innoveren.
Hebben jullie nood aan een nieuw virtueel gesprek met de Vicerector Onderzoek, contacteer dan:
- Ellen Bogaert (ellen.bogaert@uantwerpen.be)
- Marianne De Voecht (marianne.devoecht@uantwerpen.be)
De opname van de Virtual Talk kan u hier herbekijken.