Design als motor voor verandering

Een nieuw postgraduaat aan UAntwerpen maakt van design thinking een hefboom voor verandering, in organisaties én in de samenleving.

Design gaat om meer dan glimmende lifestyleproducten of esthetische objecten. Design is in essentie een manier van denken, een methodische aanpak voor het oplossen van complexe problemen. Het nieuwe postgraduaat Leading Change by Design, ontwikkeld door UAntwerpen in samenwerking met een netwerk van experten, vertrekt precies vanuit die gedachte. Het is een transdisciplinaire opleiding die studenten en professionals klaarstoomt om via design een actieve rol op te nemen in maatschappelijke transities.

Voor wie is dit programma bedoeld?

Professor Alexis Jacoby, departementsvoorzitter productontwikkeling, is al jaren overtuigd van de kracht van design als strategisch instrument. “We zijn al twee jaar bezig om dit programma op te bouwen,” vertelt Jacoby. “We mikken enerzijds op bachelor- en masterstudenten en anderzijds op mensen die al enkele jaren ervaring hebben en die vanuit eender welke discipline de stap willen zetten in functie van verandering waarin design een rol kan spelen.”

Dat de opleiding niet louter op ontwerpers gericht is, is een bewuste keuze. Juist de kruisbestuiving tussen verschillende achtergronden maakt het programma zo rijk. Ook studenten uit aanverwante richtingen zoals architectuur, stedenbouw, sociologie of beleidswetenschappen vinden hun plek in het programma.

“We mikken op studenten die nog nooit deze opleiding op die manier gehad hebben, maar die wél de nood voelen aan een andere manier van denken en handelen,” benadrukt Jacoby. “We geloven sterk in de kracht van interdisciplinair samenwerken,” aldus Jacoby. “Daarom bieden we het programma aan voor mensen met verschillende achtergronden.”

Ivo Dewit, academisch coördinator en docent:

“Design gaat over dingen die mensen écht nodig hebben in hun dagelijks leven. Dat kan een product zijn, maar evengoed een dienst of systeem. Het programma gaat aan de slag met echte maatschappelijke noden.”

Systemisch en service design: wat betekent dat?

Binnen het programma wordt gewerkt met twee belangrijke designbenaderingen: service design en systemisch design.

“Service design gaat over de choreografie van de interactie tussen gebruiker en aanbieder,” legt Ivo uit. “Bijvoorbeeld: hoe ervaart een student de universiteit als dienstverlener? Welke contactpunten tussen beiden maken het verschil? Die inzichten zijn cruciaal als je de dienstverlening wil verbeteren.”

Alexis vult aan: “Systemisch design speelt zich op een ander niveau af. Het gaat over complexe vraagstukken zoals duurzaamheid, welzijn of sociale ongelijkheid. Daar is geen lineair verband tussen probleem en oplossing. Je moet begrijpen hoe het systeem werkt en waar je kan ingrijpen om duurzame verandering op gang te brengen.”

Een academische ruggengraat én maatschappelijke ambitie

Wat maakt dit programma uniek?

In tegenstelling tot klassieke change-opleidingen, vertrekt Leading Change by Design vanuit het designproces als hefboom voor impact. “Het grote verschil is dat we niet stoppen bij analyse,” legt Alexis uit. “We zetten de stap naar synthese: hoe kunnen we alle informatie samenbrengen tot creatieve, innovatieve oplossingen? Dat is de meerwaarde van design.”

Volgens Hilde Van Dyck, academisch coördinator en onderzoeker, en betrokken bij het programma, gaat het nog verder dan methodiek.“Het gaat ook over persoonlijke groei. Hoe ga jij als individu om met verandering? Wat zijn je sterktes, je valkuilen?”

“We bieden een gepersonaliseerde aanpak. Je leert niet enkel een model uit een boek, maar ontdekt ook hoe jij samenwerkt en leiderschap opneemt.”

Die combinatie van persoonlijke ontwikkeling, een leiderschapstraject en design gedreven innovatie is volgens de initiatiefnemers uniek in het Vlaamse en internationale onderwijslandschap.

“De attitude van een designer is essentieel,” zegt Hilde. “Je leert denken in processen, niet in eindproducten. Wat je ontwerpt, kan een dienst zijn, een strategie of een ervaring. Het is vaak niet tastbaar, maar wél voelbaar. Het programma biedt studenten de tools om niet alleen te ontwerpen, maar ook te analyseren, te reflecteren en te positioneren binnen bredere sociale en politieke contexten.”

De vijf metaskills

De opleiding is opgebouwd rond vijf modules die deelnemers in staat stellen om met complexe uitdagingen aan de slag te gaan:

1. Sense making in uncertainty: leren omgaan met ambiguïteit en onzekerheid
2. Navigating complexity: systemisch denken en handelen in complexe contexten
3. Leading change: persoonlijk leiderschap ontwikkelen in veranderingsprocessen
4. Creating change: van ideeën tot interventies komen met behulp van ontwerpmethodes
5. Communicating for impact: impact duidelijk, overtuigend en strategisch overbrengen

Deze vaardigheden worden niet in aparte vakken onderwezen, maar verweven in challenge-based projecten, waarin deelnemers aan reële vraagstukken werken, samen met externe partners.

“We willen geen denkoefening, maar echte impact,” benadrukt Ivo. “Deelnemers gaan aan de slag met concrete cases uit de samenleving. Denk aan het lerarentekort, de circulaire transitie of studentenwelzijn.”

Verbinding met de samenleving

Ook buiten de academische wereld vindt het programma weerklank. Ivo ziet het potentieel voor echte impact. “Ik geloof heel sterk in design als hefboom om consumenten, burgers en beleidsmakers dichter bij elkaar te brengen,” zegt Ivo. “Wat dit programma uniek maakt, is dat het inzet op dialoog: tussen sectoren, tussen disciplines en tussen mensen.” Ivo zal als gastspreker en partner betrokken zijn bij concrete projecten binnen het programma. Die koppeling met de praktijk is cruciaal, vindt hij.

“We hebben nood aan mensen die met kennis van zaken én verbeelding kunnen bijdragen aan onze samenleving. Dit soort opleidingen helpt die profielen vormen.”

Iedereen een beetje designer

Wat betekent het eigenlijk om “designer” te zijn in deze context? “Het draait om metavaardigheden en attitude,” zegt Hilde. “Nieuwsgierigheid, openheid, het durven stellen van vragen én het vermogen om te handelen. Je leert denken én doen. “Iedereen kan in zijn eigen context een creatieve probleemoplosser worden,” vult Alexis aan. “Zodra je de aanpak hebt doorleefd, kan je die inzetten in je eigen werkomgeving.” Ivo: “Het gaat om mensen meekrijgen, de vertaalslag maken van idee naar actie. Dat vraagt leiderschap én praktische tools.”

En wat verwachten de docenten van hun deelnemers?

“Dat ze het lef hebben om echt stappen te zetten,” zegt Hilde. “We willen mensen afleveren die hun verantwoordelijkheid durven opnemen, die leiderschap tonen, maar ook weten wat hun talenten en beperkingen zijn.”

De mindset van Pipi Langkous: ‘ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan’ – die speelsheid is belangrijk.”

“En dat ze niet alleen nadenken over hoe de wereld is, maar over hoe die zou kunnen zijn,” besluit Alexis. “Dat is de essentie van dit programma.”

Wat levert het op voor organisaties?

Organisaties die medewerkers met dit profiel in huis halen, winnen aan:

• Wendbaarheid en agility
• Efficiëntere samenwerking en duidelijke focus
• Betere benutting van interne creativiteit
• Verhoogde impact door doelgericht overleg
• Versterkte innovatiecapaciteit over disciplines heen

“Met meer dan twintig experten, zowel uit de academische wereld als het werkveld, garanderen we een uitgebalanceerd programma,” aldus Dewit. “Dit postgraduaat is geen kost, maar een investering in de toekomst van je organisatie.”

Praktisch

Het programma loopt van september 2025 tot juni 2026 en omvat:

• 30 studiepunten, workload van twee dagen per week
• Lesdag op maandag (onder voorbehoud)
• Real-life challenge-based trajecten, ondersteund door vijf thematische modules

“Het is een stevig engagement,” geeft Alexis toe. “Maar het opent een wereld waar je als professional of starter écht verschil kan maken. En je groeit, als mens én als maker.”

Meer weten?

Wie twijfelt om zich in te schrijven, krijgt een laatste duwtje in de rug van Hilde: “Niet twijfelen. Het leven is aan de durvers. Je gaat uit je comfortzone stappen, maar er gaat een wereld voor je open. We bieden een veilige omgeving om te leren, te falen én te groeien.”

Interesse in een kennismakingsgesprek of meer informatie?
Surf naar uantwerpen.be/leading-change-by-design