Dagelijks krijgen 46 Belgen de diagnose chronisch hartfalen. Wetenschappers breken zich al jaren het hoofd over nieuwe behandelingen tegen de ziekte. Onderzoekers van de Universiteit Antwerpen, samen met collega’s uit Gent, Leuven en Leiden, hebben nu voor een doorbraak gezorgd. ‘We zijn erin geslaagd om nieuwe moleculen te ontwikkelen die de littekenvorming in het hart afremmen en de functie van het hart verbeteren na een hartinfarct’, vertelt professor Vincent Segers van het Departement Farmaceutische Wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen.
Bij chronisch hartfalen wordt de hartspier aangetast en kan het hart nog onvoldoende bloed rondpompen. Ter verdediging tegen beschadiging, wordt er in het hart het eiwit Neureguline-1 aangemaakt om zo het specifieke eiwit ERBB4 te activeren. De activatie van ERBB4 zal celdood, ontsteking en littekenvorming in het hart tegengaan. In sommige gevallen kan het zelfs zorgen voor de regeneratie van het hart.
Professoren Vincent Segers en Gilles De Keulenaer leiden al meer dan tien jaar samen het lab Fysiologie binnen de groep Fysiofarmacologie. ‘We hebben aanvankelijk veel onderzoek gedaan naar de effecten van Neureguline-1 op het hart en de nieren’, legt Gilles De Keulenaer uit. ‘Toen we beseften dat de activatie van de ERBB4-receptor voldoende was om de effecten van Neureguline-1 op het hart na te bootsen, zijn we met het drug discovery onderzoek begonnen.’
Chemische moleculen
‘Waar Gilles al meer dan 20 jaar vooral fundamenteel onderzoek doet op Neureguline-1 en ERBB4, heb ik dit project sinds mijn terugkeer uit Boston uitgebreid richting valorisatie en de drug discovery’, voegt Vincent Segers eraan toe. ‘Ik denk dat we elkaar op die manier goed aanvullen en dat dat ook gezorgd heeft dat we na zeven jaar onderzoek met dit resultaat kunnen komen.’
De wetenschappers hebben in muizen kunnen aantonen dat ze met chemische moleculen ERBB4 kunnen activeren. Dat is uniek, want tot op heden was de enige gekende activator Neureguline-1.
En deze doorbraak is meer dan welkom. In België zijn er zo’n 250.000 patiënten met chronisch hartfalen. Dat kan het gevolg zijn van een hartinfarct, maar ook bijvoorbeeld van een te hoge bloeddruk, suikerziekte of een behandeling met chemotherapie. Patiënten met hartfalen lijden aan vermoeidheid en kortademigheid, en hebben een hoge kans op vroegtijdig overlijden.
‘Het einddoel is het verder ontwikkelen van de moleculen tot een medicijn voor mensen’, zegt Gilles De Keulenaer. ‘De moeilijkste stap is gezet: we hebben aangetoond dat je ERBB4 kan activeren met kleine moleculen.’
‘Nu moeten we de moleculen nog optimaliseren om als medicijn te kunnen gebruiken’, concludeert Vincent Segers. ‘Daarvoor is extra financiering nodig en nog enkele jaren werk.’
De bevindingen van hun onderzoek werden gepubliceerd in Nature Communications.
Samen met professoren Vincent Segers en Gilles De Keulenaer is er ook belangrijk werk verricht door PhD researchers Eline Feyen, Julie Cools, Celine Civati, Bo Goovaerts en Siel Van den Bogaert.