De coronacrisis biedt een geweldige kans voor je lokale bakker, speciaalzaak of kruidenier. De verplichte sluiting van de fysieke winkels dwong velen van hen om een webshop op te zetten, terwijl de consumenten het internet moesten afromen om producten te kopen. Sociale elementen als solidariteit, de lokale winkelcampagnes en de behoefte aan interactie op momenten van social distance waren de matchmakers van dienst. De ondernemers moeten nú profiteren van de geleverde inspanningen en hun online kanaal professionaliseren.
Vóór COVID-19 was België geen e-commerceland
België heeft een relatief traditioneel retail- en horecalandschap. De urban sprawl in ons land resulteerde in een verstrooiing van winkels en cafés met de beruchte baanwinkels langs belangrijke invalswegen. Toch spelen de (grotere) stadskernen nog steeds een rol als aangename winkelgebieden voor funshopping, terwijl op perifere locaties vooral runshoppers zijn gevestigd. Dit tweeledige winkellandschap bleef grotendeels intact ondanks de opkomst van e-commerce.
Ons dichte stedelijke netwerk betekende dat het merendeel van de producten relatief dichtbij huis te vinden was, waardoor de noodzaak om online te kopen beperkt was. Vóór COVID-19 toonden we dan ook relatief lage e-commerceniveaus in vergelijking met onze buurlanden.
De digitale verschuiving biedt veel mogelijkheden voor de lokale detailhandel
Als gevolg daarvan kwamen de lockdownmaatregelen voor de detailhandel en de horeca als een schok. Weinigen waren online aanwezig, waardoor ze twee van de zwaarst getroffen sectoren waren tijdens de eerste lockdown. Maar ze pasten zich snel aan.
Uit ons onderzoek in mei onder Vlaamse retailers en horeca bleek dat 50% van de ondernemers die nog niet online waren, in het begin van de lockdown een webshop openden.
De negende golf van de Grote Coronastudie (12 mei 2020) legde de verandering in het online winkelgedrag van de Belgische consument vast en toonde aan dat de digitalisering in de retail en horeca noodzakelijk en lonend was.
De pure online spelers (opgenomen in non-food franchise), zoals Bol.com en Zalando, behoren natuurlijk tot de weinige winnaars in deze crisis, maar ook de online aankopen van lokale voeding en non-food stegen met respectievelijk 110% en 66%.
Het eerste is begrijpelijk aangezien het geen zin heeft om voedsel te bestellen aan de andere kant van het land, maar vooral het laatste is bemoedigend, gezien het aantoont dat veel shoppers de lokale webshop verkiezen boven Coolblue of Amazon.
De bewuste keuze voor lokale producten online kan worden toegeschreven aan een aantal sociale factoren.
1. Ten eerste is er een grote solidariteit omdat we allemaal samen in deze situatie zitten. Degenen die thuis gewoon kunnen doorwerken, ondersteunen degenen die het moeilijker hebben, vooral als het de fietswinkel of de delicatessenzaak om de hoek is. Als dit alles voorbij is, wilen we allemaal terug naar ons stamcafé.
2. Ten tweede lijken de lokale winkelcampagnes van de sectorfederaties UNIZO en Comeos en de initiatieven van provincies en steden zeer effectief te zijn.
3. Ten derde: het ophalen van een aankoop bij de buurtwinkel of de levering door de winkeleigenaar van de andere kant van de stad zorgde voor een kleine, maar noodzakelijke gelegenheid tot sociaal contact tijdens het isolement.
Het online kanaal lijkt slechts een tijdelijke oplossing
Samenvattend: het openen van een webshop zorgde voor nieuwe mogelijkheden voor lokale ondernemers. De digitale verschuiving bood voor velen een tijdelijke oplossing. Maar deze veranderingen zijn niet zonder problemen.
Uit ons onderzoek onder ondernemers bleek dat 96% niets extra in rekening bracht om de kosten voor het openen van de webshop of het verwerken van de bestellingen, te dekken. Straffer is dat 60% niet eens een bezorgkostenvergoeding vroeg.
Meer dan de helft van de respondenten gaf aan de levering zelf te doen, het merendeel zelfs over afstanden van meer dan 10 km. Anderen kozen vooral voor onze nationale post om zich logistiek te organiseren. Toch werkten ook zij niet gratis. Integendeel, ze verhoogden zelfs hun prijzen tijdens de lockdown.
De logistieke sector ziet echter wel de mogelijkheden. Vijf van de zes geselecteerde projecten in de projectoproep Stadslogistiek van de stad Antwerpen bieden specifiek logistieke oplossingen voor kleine bedrijven die online gingen.
Het gaat bijvoorbeeld om de implementatie van lockerboxen die lokale bedrijven tegen een gereduceerd tarief kunnen gebruiken, terwijl klanten direct aan de locker kunnen betalen. Dergelijke oplossingen kunnen kleine bedrijven sterk ondersteunen en een nieuwe dimensie geven aan het lokale winkelen.
Het is nu tijd om te professionaliseren
Ons onderzoek gaf aan dat bedrijven iets meer dan 20% van hun omzet hebben weten te behouden door online te gaan. Met de steun van de overheid was dit net genoeg om te overleven tijdens de eerste lockdown. Echter, bijna 70% van de respondenten zag hun webwinkel niet als een belangrijk deel van hun toekomstplannen. Hoewel dit kan betekenen dat onze winkelstraten er na COVID hetzelfde zullen uitzien, lijkt het een gemiste kans. De vraag blijft wat er gebeurt als er in de toekomst meer lockdowns komen en de subsidies uiteindelijk opdrogen. Of wanneer mensen zo gewend zijn aan online winkelen dat de totale offline verkoop lager blijft dan vóór COVID.
De ondernemers moeten inspelen op de geleverde inspanningen door hun online kanaal verder te versterken en de digitale verkoop en leveringen te professionaliseren. Het aanmoedigen van click-en-collect door de overheid in deze nieuwe lockdown is een goede manier om die online kanalen te versterken. Dit zou ook hun concurrentievoordeel verbeteren in de komende strijd om de huidige ‘goedkope online shoppers’, die op zoek zullen moeten gaan naar nieuwe verkooppunten, tenminste als de voorspelling van het einde van het goedkope grensoverschrijdend winkelen in een eerdere blog van mijn collega’s uitkomt.