Binnenkort kan je in De Cinema in Antwerpen een belangrijk stukje Belgische filmgeschiedenis ontdekken. Studenten Theater- en Filmwetenschap van de Universiteit Antwerpen stellen er eind april hun onderzoek voor over de nalatenschap van Robbe De Hert. Tijdens een onderzoeksseminarie focusten ze op de distributietak van De Herts filmcollectief Fugitive Cinema. Onder de noemer ‘Fugitive Cinema verdeelt’ organiseren ze een filmprogramma van vier avonden, inclusief een ontdekking uit het archief en enkele zelden vertoonde films.
Fugitive Cinema Distributie
Net voor zijn overlijden in 2020 schonk Robbe De Hert zijn archief aan de UAntwerpen, waarna het werd overgedragen aan het FelixArchief, het Antwerpse stadsarchief. Sindsdien zijn enkele onderzoekers aan de slag met dit archief, dat een unieke inkijk biedt in het leven en werk van de regisseur en zijn filmcollectief Fugitive Cinema. Het in 1966 opgerichte collectief zorgde jarenlang voor een alternatief geluid in de Belgische cinema. Dat gebeurde door films als S.O.S. Fonske (1968) en Camera Sutra (1973) te maken, maar ook door films te distribueren die andere verdelers links lieten liggen. De ‘Fugitives’ onderscheidden zich door hun artistiek en sociaal engagement, dat zich ook vertaalde naar hun distributie. Tijdens een onderzoeksseminarie werkten studenten uit de masteropleiding Theater- en Filmwetenschap rond de verschillende aspecten van Fugitives filmdistributie: wat voor films distribueerden ze, met wie werkten ze samen en welke (geëngageerde) initiatieven stampten ze destijds uit de grond?
Het onderzoek toont aan dat de distributiecatalogi van Fugitive Cinema steeds uitgebreider en diverser werden. Waar het collectief eerst vooral eigen werk en dat van bevriende filmmakers verdeelde (bv. Ludo Mich, Roland Lethem), voegen ze doorheen de jaren films toe rond belangrijke thema’s in de tegencultuur van de jaren 60 en 70. Thema’s die vandaag nog steeds verrassend actueel zijn, zoals abortus, het klimaat en de LGBTQI+ beweging. Fugitive Cinema probeerde zo onderwerpen die zich in een taboesfeer bevonden, via film bespreekbaar te maken.
Naast Antwerpse scholen waren ook filmclubs, jeugdhuizen en actiegroepen de voornaamste klanten van Fugitive Cinema’s distributie . Ook filmfestivals speelden voor de distributie een belangrijke rol: enerzijds om de Fugitive-films te vertonen met hoop op een grotere afzetmarkt, anderzijds om zelf films te scouten om op te nemen in de catalogus. Daarbij mikten ze liefst op eigenzinnige, experimentele en/of maatschappijkritische producties – niet enkel omdat deze financieel aantrekkelijker waren om aan te kopen, maar ook omdat ze binnen de geëngageerde visie van het collectief pasten.
Protest, experiment en Ludo Mich
Gedurende de laatste twee weken van april worden enkele films uit de distributiecatalogus van Fugitive Cinema opnieuw vertoond in De Cinema in Antwerpen, telkens met inleidingen door docenten en studenten. De eerste twee van vier vertoningsavonden staan in het teken van arbeidersprotesten in België en de Verenigde Staten. Op dinsdag 18 april worden Dokstaking 73 (1975) van Robbe De Hert en Vechten voor onze rechten (1962) van Frans Buyens vertoond.
Dokstaking 73 bestaat uit een ruwe montage van reportagebeelden van de Antwerpse dokwerkersstaking van 1973. Dit is een bijzondere vertoning om verschillende redenen. Niet alleen is het in april exact een halve eeuw geleden dat de roemruchte staking plaatsvond, de film is ook sinds de jaren 70 niet meer vertoond. Hij werd teruggevonden in De Herts archief en speciaal voor dit filmprogramma gedigitaliseerd door het FelixArchief en meemoo (Vlaams instituut voor het archief). Met Vechten voor onze rechten stak Frans Buyens de Belgische arbeidersstrijd een visueel hart onder de riem: Buyens legde de ‘Grote Staking’ tegen de zogenaamde Eenheidswet vast op pellicule.
Op 19 april steken we de Atlantische Oceaan over voor Harlan County, USA (1976) van Barbara Kopple. Deze Oscarwinnende film maakt verslag van een mijnwerkersstaking in Kentucky in 1973. In haar film toont Kopple hoe enkele mijnarbeiders en hun familie proberen te overleven terwijl ze het werk neerleggen in een strijd voor betere verloning en betere werkomstandigheden.
Een week later, op woensdag 26 april, vertonen we vier uitzonderlijke artistieke kortfilms in die geselecteerd zijn voor hun vormelijk en sociaal engagement: het zelden vertoonde La fée sanguinaire (1968) van Roland Lethem, het speciaal voor deze vertoning door CINEMATEK geditigaliseerde Little Red Riding Hood and the Time-bomb (1968) van Fugitive Cinema-lid Guido Henderickx, de klassieker La Jetée (1962) van Chris Marker en de sociaal geëngageerde film Classe de Lutte (1969) van Chris Marker & Groupe Medvedkine.
Tot slot kan je op 28 april het oeuvre van de Belgische kunstenaar-filmmaker Ludo Mich ontdekken. We vertonen de experimentele en sporadisch vertoonde films Deus Ex Machina (1969), Arthur is Fantastic (1971) en Lysistrata (1976).
Overzicht filmvertoningen
Dinsdag 18 april om 20u15: Arbeidersprotesten in België – Inleiding door Gertjan Willems (UAntwerpen) & Patrick Humblet (UGent)
- Dokstaking 73 (1975), Robbe De Hert
- Vechten voor onze rechten (1962), Frans Buyens
Woensdag 19 april om 20u15: Arbeidersprotesten in de VS – Inleiding door Sofie Delrue en Marilien Deraedt (UAntwerpen)
- Harlan County, USA (1976), Barbara Kopple
Woensdag 26 april om 20u15: Vormelijk en sociaal engagement – Inleiding door Steven Jacobs (UAntwerpen)
- La Fée Sanguinaire (1968), Roland Lethem
- Little Red Riding Hood and the Time-Bomb (1968), Guido Henderickx
- La Jetée (1962), Chris Marker
- Classe de Lutte (1969), Chris Marker & Groupe Medvedkine
Vrijdag 28 april om 20u30: experimentele cinema in België – Inleiding door Liesje Baltussen (UAntwerpen)
- Deus Ex Machina (1969), Ludo Mich
- Arthur is Fantastic (1971), Ludo Mich
- Lysistrata (1976), Ludo Mich
Nieuwsgierig naar meer?
- Herbekijk de reportage over het project op ATV
- Lees verder in HLN en MO* magazine
Het ‘Fugitive Cinema verdeelt’ filmprogramma is een initiatief van De Cinema en de Universiteit Antwerpen (Faculteit Letteren- en Wijsbegeerte).
Voor meer informatie en tickets kan je terecht op de website van De Cinema.
Het onderzoek en het filmprogramma kwamen tot stand in het kader van het Onderzoeksseminarie Film binnen de master Theater- en Filmwetenschap van de Universiteit Antwerpen, geleid door professoren Gertjan Willems en Steven Jacobs en doctoraatsstudent Liesje Baltussen. Deelnemende studenten: Emilie Brack, Nina Buelens, Marilien De Raedt, Sofie Delrue, Stella Moore, Gijs Suy, Eline Van Hooydonck, Juline Van Oudenhove.
Fugitive cinema distributes: exceptional film screenings at De Cinema Soon you will be able to discover an important piece of Belgian film history in Antwerp. Students of Theatre and Film Studies from the University of Antwerp will present their research on the legacy of Robbe De Hert at De Cinema at the end of April. During a research seminar, they focused on the distribution branch of De Hert's film collective Fugitive Cinema. Under the title 'Fugitive Cinema distributes', they will organise a four-evening film programme, including a discovery from the archive and some rarely screened films.