De hoogspanningselektronenmicroscoop JEM 1250
In 1975 werd de JEM 1250 geïnstalleerd op de nieuwe campus van het toenmalige RUCA aan de Groenenborgerlaan in Wilrijk. Dit was de eerste transmissie-elektronenmicroscoop die met hoogspanning werkte in de Benelux. Door de grootte van de microscoop ontwierp men in 1978 een speciaal gebouw waar men dit toestel plaatste tot haar laatste gebruik in 2007. Jef Ramaekers, de toenmalige minister voor Nationale Opvoeding deed de inhuldiging.
De JEM 1250 was een elektronenmicroscoop die objecten in veel hogere resolutie kon weergeven dan de lichtmicroscoop. Onderzoekers konden zo het inwendige van materialen bekijken met een veel groter detail, zelfs tot op het atomaire niveau. De Japanse fabrikant JEOL (Japan Electron Optics Laboratory) maakte het tien meter hoge toestel. Het toestel stond op een betonnen blok van 100 ton voor meer stabiliteit. Daarrond stond een verhoogd platform waarop de technici het nodige onderhoud uitvoerden. Het moest nogal een microscoop zijn geweest. Men had het misschien beter een Macroscoop genoemd?
Zoals de naam suggereert, versnelde de microscoop elektronen tot een bepaalde hoogspanning (1.25 miljoen eV). Deze versnelling speelde zich af in de grote metalen klok bovenaan op het toestel. Dit zorgde voor de hoge resolutie en was nodig om zware uraniumatomen te verplaatsen. Het toestel leverede baanbrekende inzichten op in andere toenmalig opkomende onderzoek domeinen. Ook had het RUCA een samenwerkingsverband met het Studiecentrum voor Kernenergie in Mol, omdat het toestel stralingsschade door hoogenergetische deeltjes kon nabootsen, wat belangrijk is bij onderzoek naar kernenergie.
Naast de JEM 1250 stond er ook een kleinere elektronenmicroscoop die wetenschappers sinds 1966 gebruikten. Deze is nog steeds te bezichtigen op dezelfde campus waar vroeger de JEM 1250 stond.
De JEM1250 werd na 2007 afgebroken. Men hield slechts enkele onderdelen bij van de microscoop voor demonstratiedoeleinden. Door oude met moderne toestellen te vergelijken kan men duidelijk technologische vernieuwingen zien. Daarnaast wordt het belang van de onveranderde basisprincipes van de fysica verduidelijkt omdat de elektronenmicroscopen van vandaag nog steeds op dezelfde manier werken als toen. Dit is slechts een voorbeeld dat de evolutie van technologische vernieuwing weergeeft. Vandaar dat het behoud en in het licht zetten van dit soort voorwerpen (of toch wat ervan overblijft) van groot belang is.
Tekst: Nick Schryvers