Een arts komt met de hele maatschappij in contact, en dus is kunnen omgaan met diversiteit een must. Liesbeth Verpooten (rechts op de foto) en Winny Ang (links op de foto), allebei arts én docent communicatie in de opleiding geneeskunde, startten daarom de lessenreeks Communicatie en Diversiteit op.
We hebben ‘s middags afgesproken in het studentenrestaurant aan Campus Drie Eiken. Een halfuurtje, zoveel tijd hebben Liesbeth en Winny vrij tussen een praktijkles en een vergadering in. Het is een drukke dag, maar de docenten nemen graag de tijd om over hun lessen Communicatie en Diversiteit te praten. Vol enthousiasme en overtuiging vertellen ze over het nut van ervaringsgericht onderwijs, zelfkennis en je bewust worden van de veronderstellingen die je zelf maakt.
Met iedereen verbinden
“Mensen verschillen op vlak van gender, geloof, levensfase, klasse, handicap… en een zorgprofessional ziet iedereen voor zijn neus”, vertelt Winny. “Het is daarom belangrijk dat je als arts met iedereen kan verbinden.” Studenten geneeskunde krijgen om die reden al jarenlang hoorcolleges over diversiteit, in de leerlijn Arts en Maatschappij. In 2013 is daar een reeks praktijklessen Communicatie en Diversiteit bij gekomen, opgericht door Winny en Liesbeth.
“We vonden het belangrijk dat studenten niet enkel kennis hebben over diversiteit, maar dat ze ook ervaren wat diversiteit is, bij zichzelf en bij anderen”, zegt Liesbeth. “We willen studenten doen beseffen: niet iedereen is zoals ik”, vult Winny aan.
Taboes over geld
Dat doen de studenten in een reeks van drie praktijklessen. “De lessen zijn ontdaan van alle theorie, en we volgen de flow afhankelijk van wie er in de les zit”, vertelt Liesbeth. “Maar uiteindelijk leren de studenten drie dingen – zich bewust worden van de diversiteit in zichzelf, daar dieper over reflecteren en ten slotte verbinden met de ander”, zegt Winny.
De lessen leggen een grote nadruk op het kennen van jezelf. Dat is belangrijk als arts, legt Liesbeth uit: “Onbewust ga je dingen die bij jou moeilijk liggen uit de weg bij een patiënt. Het is belangrijk dat je over taboe-onderwerpen leert spreken.” Een voorbeeld is praten over klasse, zegt Winny. “Als je het moeilijk vindt om te praten over geld en inkomen, dan ga je als arts ook minder snel vragen of een patiënt rond komt op het einde van de maand. Terwijl dat in sommige gevallen een heel belangrijke vraag is. Als je dat neutraal en zonder aannames vraagt, gaat een patiënt dat helemaal niet erg vinden. Ook dat leren de studenten in de communicatielessen.”
IJsberg
De studenten leren in de lessen van Liesbeth en Winny ook om bewust te worden van de veronderstellingen die ze zelf maken. “We gebruiken daarvoor de metafoor van de ijsberg: je ziet maar een klein ‘tipje’ van een persoon, maar heel veel waarden zitten onder water”, zegt Winny. “En wat je niet ziet, vul je vaak zelf in”, vult Liesbeth aan. “Een voorbeeld: van een vrouw met hoofddoek kan een dokter misschien denken dat ze niet rookt, drinkt of lesbisch is. Terwijl dat juist wel kan. Wij leren onze studenten om vragen te stellen zonder aannames te maken.”
“We zeggen studenten ook niet wat ze wel of niet moeten doen, maar leren ze een bepaalde mindset aan”, zegt Liesbeth. “Je zult als arts niet altijd je veronderstellingen kunnen uitschakelen. Je moet je bewust zijn dat je die hebt, want hoe beter je je daarvan bewust bent, hoe beter je ermee kan omgaan.”
“Mensen denken vaak dat ze heel open zijn. Het is net gevaarlijk dat je denkt dat je geen vooroordelen hebt”, voegt Winny toe.
Feedback van echte patiënten
In de laatste praktijkles passen de studenten wat ze geleerd hebben toe op simulatiepatiënten. “De simulatiepatiënten zitten daar als zichzelf en studenten gaan één voor één in gesprek en doen een sociale anamnese”, zegt Winny. Dat is een manier om te vragen naar alle sociale parameters van een patiënt. “De patiënten zelf geven ook feedback: dat vond ik een mooie reactie, maar daarbij werd een aanname gemaakt …”
Het idee om deze lessen in te richten, kregen Liesbeth en Winny in hun eigen praktijk. Winny is culturele kinderpsychiater in Antwerpen, Liesbeth werkte als huisarts in Antwerpen-Noord en kwam in contact met patiënten van veel verschillende nationaliteiten. “Geneeskunde is niet enkel wat in de spreekkamer gebeurt, maar ook in de maatschappij”, zegt Winny. “En zeker in de stad is die maatschappij superdivers.”
Elk jaar een update
De lessen Communicatie en Diversiteit krijgen elk jaar een update. “We sleutelen altijd bij op basis van feedback die we krijgen van onze studenten”, zegt Liesbeth. “Ook voor ons is het een ervaringsgerichte les.”
Vandaag worden de lessen gegeven in het eerste jaar, maar dat was in het begin nog niet zo. “Vroeger zat deze les in het vierde jaar van de opleiding geneeskunde”, zegt Winny. “Je leert op dat moment al specifiek communiceren en dat vonden we een rare boodschap. Omgaan met diversiteit lijkt dan een specialistische vaardigheid, terwijl het juist een basishouding is. ”