It’s the most wonderful time of the year… toch brengt de eindejaarsperiode voor velen niet alleen gezelligheid, maar ook stress met zich mee. In de laatste maand van het jaar stapelen professionele, academische, sociale en financiële verplichtingen zich vaak op, en die combinatie kan zwaar wegen. “Net in zulke drukke periodes hebben mensen de neiging om hun vaste structuur los te laten,” stelt prof. Kris Van den Broeck, expert geestelijke gezondheid en gezondheidszorg (ELIZA), “maar het is net belangrijk om daaraan vast te houden.”
“December is een periode van afronding en dat nodigt uit tot reflectie: Wat is er het afgelopen jaar gebeurd? Waar staan we nu? Waar willen we naartoe?”, steekt prof. Van den Broeck van wal. “Maar tegelijkertijd is het een periode waarin er nog heel veel moet gebeuren”. Denk maar aan deadlines op het werk of in je opleiding, administratie, of andere losse eindjes die voor het einde van het jaar afgerond moeten worden. Daarbovenop komen de sociale verwachtingen: kerst-, oudjaar- en nieuwjaarsfeestjes, en het idee dat het de mooiste tijd van het jaar hoort te zijn. “Voeg daar nog de korte dagen en het gebrek aan voldoende daglicht aan toe, en je krijgt een opeenstapeling van factoren die deze periode voor sommige mensen belastend maakt”, aldus prof. Van den Broeck.
In zulke drukke periodes gaat de dagelijkse, vaste structuur vaak overboord. “Gezond eten wordt tijdens de feestdagen vooral véél eten, mensen slapen minder, drinken misschien wat meer en slaan hun sportsessies over. Toch is het net belangrijk om vast te houden aan die routine, om wat stabiliteit te behouden in een meer chaotische periode. Zeker wanneer deze periode je stemming kan drukken”, vertelt prof. Kris Van den Broeck.
Gezelligheid en dankbaarheid
Gezelligheid en dankbaarheid lijken wel onlosmakelijk verbonden met de feestdagen. Al benadrukt prof. Van den Broeck dat die gevoelens alleen beschermend werken als ze oprecht zijn. “Zodra gezelligheid of dankbaarheid als normatieve, bijna dwingende verwachtingen voelen, wordt het lastiger”, legt hij uit. “Als iemand vindt dat het gezellig moet zijn, maar dat niet zo voelt, dan spreken we van dissonantie.” Die innerlijke spanning kan dan net het omgekeerde effect hebben. “Je kunt je daardoor zelfs depressiever gaan voelen, net omdat je die verwachtingen niet kunt waarmaken”, aldus prof. Van den Broeck.
Sociale media kunnen dat gevoel ook versterken. “We weten van sociale media dat ze kansen bieden om te connecteren, maar ook dat mensen zich makkelijker met elkaar kunnen vergelijken. Dat kan voor sommige mensen nefast zijn”, licht prof. Van den Broeck toe. Wie de feestdagen zelf eerder als een verplichting ervaart, laat zich dus beter niet meeslepen door het beeld dat online wordt opgevoerd. “Mensen tonen op sociale media meestal enkel de goede kant, maar ook hier is het belangrijk om oprecht te blijven. Daarom blijft de boodschap: wie dankbaarheid wil ervaren, moet bewust bij zichzelf stilstaan en afstand nemen van de beelden en verwachtingen rondom zich”, aldus prof. Van den Broeck.
Eindejaarsstress onder controle
Hoe waak je nu best over je stressniveau tijdens drukke periodes, zoals het eindejaar? Prof. Van den Broeck geeft enkele laagdrempelige, haalbare gewoontes die een effect kunnen hebben op je stressniveau of mentaal welzijn:
- “Buiten komen is heel belangrijk voor je mentaal welzijn. Je kunt dat vooraf inplannen, zoals een wandeling, maar het kan ook iets praktisch zijn, zoals vaker de fiets grijpen in plaats van de auto om een boodschap te doen.”
- “Mediteren of ademhalingsoefeningen doen is, op de lange termijn, ook een goede gewoonte. Dat werkt niet vanaf dag één, maar als je daar routine in opbouwt, kan het je echt helpen om dichter bij jezelf te blijven en bewuster je eigen keuzes te maken.”
- “Sta af en toe stil bij de dingen waarvoor je dankbaar bent. De kleine lichtpuntjes van je dag expliciet benoemen kan je stemming echt opkrikken.”
- “En in dezelfde lijn, maar iets complexer: journaling. Schrijf echt op hoe je je voelt of wat er speelt, een beetje in dagboekstijl. Online vind je tal van richtinggevende vragen om aan die zelfreflectie te doen en dan heb je het vrij snel onder de knie.”
- “Behoud ten slotte je vaste structuur. Probeer je vaste sportsessie of hobby niet over te slaan in drukke periodes.”
Goede voornemens
Het nieuwe jaar wordt traditioneel gezien als een frisse start, en daarvoor maken veel mensen goede voornemens. Hoewel ze vaak snel sneuvelen, is goede voornemens maken volgens prof. Van den Broeck verstandig. “Het is zeker alleszins beter om af en toe te reflecteren en te besluiten dat je iets meer, minder of anders zou moeten doen, dan om nooit bij jezelf stil te staan. Het eindejaar is een goed moment om dat te doen, aangezien de periode sowieso uitnodigt tot reflectie.”
“Maar als ik één advies mag meegeven: wees vooral mild voor jezelf bij het stellen van goede voornemens. Om het beter vol te houden, is het goed om ze om te zetten in realistische doelen. Zeg niet: ‘Ik ga gezonder eten’, maar neem je eerder voor om twee keer per week meer groenten te eten bij je maaltijd. Als je de voornemens concreet en helder maakt, lijken ze me haalbaarder”, besluit prof. Van den Broeck, “en weet dat je altijd opnieuw kunt beginnen als het misloopt”.