De anatomische collectie dierengeneeskunde als didactisch materiaal voor studenten
Het lijkt op het begin van een grap: een lama en een bongo komen het café binnen… Maar aan de Universiteit Antwerpen worden de skeletten van deze dieren voor serieuze doeleinden gebruikt.
De collectie
Deze skeletten lijken alsof ze uit een museum komen, maar ze maken deel uit van de anatomische collectie van het Departement Diergeneeskunde. Dit is een relatief jonge en groeiende verzameling. De collectie bevat onder andere skeletten, anatomische modellen en preparaten op sterk water. De verschillende preparaten worden gebruikt voor het onderwijs en onderzoek vanwege de functionele morfologie of vormkunde. Daarnaast hebben ze ook een mooie intrinsieke waarde.
Kom hier te weten hoe je skeletten prepareert!
Een significant deel van de collectie wordt onderhouden door de groep Vergelijkende Perinatale Ontwikkeling (CoPed). De hier getoonde lama- en bongoskeletten zijn hiervan voorbeelden. Beide diersoorten behoren tot de orde van de evenhoevigen. Dit zijn planteneters met een even aantal tenen, waarvan de twee middelste steuntenen zijn. Rundvee en kleinvee zoals varkens behoren ook tot deze orde. De studenten kunnen de vorm en functie van de beenderstructuren aan elkaar koppelen. Dit doen ze doordat de beenderstructuren van verschillende maar verwante diersoorten met een andere habitat vergeleken worden.
De vervaardigers van de anatomische collectie werken nauw samen met de Koninklijke Maatschappij voor Dierenkunde Antwerpen (KMDA). Ze zorgen voor de preparaten van exotische dieren. De skeletten staan tentoongesteld op de Campus Drie Eiken van de Universiteit Antwerpen, maar ze blijven eigendom van de KMDA. De KMDA kan de skeletten ook gebruiken of tentoonstellen om de wetenschappelijke werking van de Zoo Antwerpen en Planckendael in de kijker te zetten.
De lama (Lama glama)
De lama behoort tot de familie van de kameelachtigen (eeltpotigen) en is nauw verwant met de alpaca. Deze dieren leven in Zuid-Amerika waar de Inca’s ze domesticeerden tussen 4000 en 5000 voor Christus. Lama’s zijn goed bestand tegen de barre levensomstandigheden van de hoogvlakten op de Andes.
Ze worden daar vandaag nog gebruikt voor de productie van wol en vlees. Daarnaast dienen ze ook als lastdier. In onze contreien worden de lama en de alpaca gehouden als gezelschapsdier en voor de wol. De laatste jaren worden ze ook gebruikt in wetenschappelijk onderzoek vanwege de antilichamen die ze produceren. Deze antilichamen kunnen gebruikt worden in het bestrijden van ziektes zoals kanker.
Het lamaskelet is afkomstig van een lama dat in de stal ‘de Ark’ verbleef op de Campus Drie Eiken op de Universiteit Antwerpen. Deze lama overleed in 2016 aan een darminvaginatie, waarbij de doorstroming van voedsel in de darm werd geblokkeerd. Sinds 2017 staat het skelet tentoongesteld in gebouw U op de Campus Drie Eiken.
Bergbongo (Tragelaphagus euryceus isaaci)
Bongo’s zijn een soort van antilope en behoren evenals runderen tot de familie van Bovidae of holhoornigen. Ze leven enkel in kleine populaties in de bergregenwouden van Kenia. Zowel de mannelijke als vrouwelijke bongo’s hebben hoornen. De bergbongo is iets groter en zwaarder dan de laaglandbongo, een ondersoort van de bergbongo. Helaas is de bergbongo ernstig bedreigd vanwege de jacht en de verkleining van zijn leefgebied.
Op de Campus Drie Eiken staat het skelet van een vrouwelijke bongo met haar ongeboren kalf tentoongesteld. In 2017 stierf de bongo een natuurlijke dood. Bij het overlijden was het ongeboren kalf nog aanwezig in de moeder. Er werd gekozen om het skelet van het kalfje in het skelet van de moeder plaatsen, in een positie die het begin van de partus of baring weergeeft. De manier waarop het wordt tentoongesteld heeft een grote educatieve waarde voor de studenten diergeneeskunde.
In 2017 stief ook een mannelijke bongo in Planckendael, waarvan de schedel later werd gemonteerd bij het vrouwelijke dier met foetus.
Tekst: Chris Van Ginneken, Marleen Cools en Ellen Goossenaerts