1938-2014
Studiejaren
Em. prof. dr. Rudolf (Rudi) baron Verheyen werd geboren te Antwerpen op 8 februari 1938. Hij behaalde, na zijn middelbare studies aan het Koninklijk Atheneum te Berchem, op 29 september 1959 aan de Rijksuniversiteit te Gent zijn licentiaatsdiploma in de dierkundige wetenschappen. Vervolgens behaalde hij op 31 januari 1969 zijn doctoraatsdiploma in de dierkundige wetenschappen met als promotor professor dr. Jan Hublé (1923-2009). Het proefschrift had als titel Bijdrage tot de ethologie van de spreeuw, Sturnus vulgaris LINNAEUS, gedurende de voortplantingsperiode.
Verheyen huwde op 14 juli 1962 Anne Bartier (geboren te Antwerpen op 1 februari 1939). Het koppel kreeg twee kinderen: Ina (1965) en Geert (1968).
Van wetenschappelijk instituut naar de universiteit
Na de vervulling van zijn militieverplichtingen, werd hij benoemd aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen in Brussel, eerst als assistent en vervolgens als werkleider. Van 1 september 1971 tot 30 september 1973 was hij aangesteld als werkleider aan het RUCA in het laboratorium voor Natuurbehoud van professor Frans Evens (1919-1981). Op 1 oktober 1973 werd hij parttime benoemd voor het doceren van de cursus Dierenpsychologie. In 1974 werd hij benoemd als geassocieerd docent en vervolgens docent op 1 januari 1976. Op 1 januari 1976 werd hij eveneens benoemd als docent aan de UIA. Op 1 oktober 1979 werd hij hoogleraar en op 1 januari 1993 gewoon hoogleraar. Hij ging op emeritaat in 2003. Hij was ook als docent verbonden aan het Nationaal Hoger Instituut voor Bouwkunst en Stedenbouw (NHIBS) (1978-1993).
Onderwijs en onderzoek aan de UIA
Aan de UIA doceerde Verheyen verschillende vakken: natuurbeheer, ethologie, gedragsecologie, milieu-effectrapportering, landschapsecologie en vegetatiesociologie. Aan het RUCA gaf hij in de Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen het vak Industrieel milieubeheer. Ook gaf hij lessen in het Instituut voor Milieukunde.
Hij was promotor van talrijke licentiaatsverhandelingen zowel aan de UIA als aan het RUCA, evenals van doctoraatsproefschriften aan de UIA. De academische bibliografie van de UA vermeldt voor Verheyen voor de periode 1986-2008 in totaal 146 publicaties, vooral over onderwerpen als gedragsecologie (van de spreeuw en de hagedis) en ecofysiologie. Voor 1986 heeft hij echter ook verschillende publicaties op zijn naam. Hij deed onderzoek in twee onderzoekseenheden: natuurbeheer(nb) en populatie-ethologie en ethologie(pe). In 1993 werd de impact van zijn wetenschappelijk onderzoek tijdens de periode 1980-1991 geëvalueerd door het Centrum voor Wetenschaps-en Technologische studies (WTS). Het besluit was dat hij behoorde tot de meest productieve onderzoeksgroepen in België.
Hij organiseerde talrijke congressen, symposia en workshops. Hij nam zelf deel zowel als spreker als met een poster aan verschillende nationale en internationale congressen.
Van bij de oprichting van de UIA stonden twee belangrijke onderzoeksonderwerpen op de agenda: de ontwikkelingssamenwerking en de milieuproblematiek. In het kader van de milieuproblemen werden enkel keuzevakken voor alle studenten opengesteld. Zo gaf ondertekende in de jaren midden ’70 het vak Vreemde stoffen in de voeding, als keuzevak In 1981 werd officieel het Instituut Milieukunde (IMK) opgericht. De eerste voorzitter was R. Verheyen. Er werd een interdisciplinaire cursus opgesteld, met professoren uit verschillende departementen. Ondergetekende heeft tot 2003 deel uitgemaakt van het IMK. In 1987 werd de naam gewijzigd in Instituut voor Milieu en Duurzame Ontwikkeling (IMDO), dat vandaag nog steeds zeer actief is in de UA. Het IMDO is actief in zowel onderwijs als onderzoek (zie internet).
De Prijs Rudi Verheyen
In 2004 werd de Prijs Rudi Verheyen ingesteld. Deze prijs werd in 2012 omgedoopt tot Sustainability Research Award. De prijs is een eerbetoon voor wijlen em. prof. R. Verheyen, voor zijn grensverleggend werk en zijn inzet voor het Vlaamse natuur-en milieubeleid. De prijs wordt uitgereikt aan een onderzoeker op basis van een doctoraat of de onderzoeksloopbaan, mede vanuit internationaal perspectief. Er zijn al 16 laureaten.
Rector-Voorzitter van de confederale Universiteit Antwerpen
In 1992 werd Luc Wauters (1926-2020) voorzitter van het Gemeenschappelijk Bureau Universiteit Antwerpen. Van in het begin communiceerde hij publiekelijk over een strategisch plan. Hij pleitte voor een eenheidsstructuur van de Universiteit Antwerpen, maar argumenteerde dat dit moest gebeuren op basis van een juridische constructie, nl. de toekenning van een rechtspersoon aan de Universiteit Antwerpen. Hij wilde eerst een confederaal model van de drie bestaande instellingen, dat daarna moest uitgroeien tot een volwaardige universiteit. Begin 1995 was het de beurt aan de Vlaamse regering om een ontwerpdecreet voor de universiteit Antwerpen uit te werken gebaseerd op het Plan-Wauters. Eindelijk, op 20 december 1995, werd het decreet goedgekeurd. De eerste rector-voorzitter werd verkozen op 28 maart 1996. Er waren vier kandidaten. Op 9 mei 1996 werd R. Verheyen gekozen. De Gazet van Antwerpen had op 18 april al geschreven: Rudolf Verheyen sterkste kandidaat super-rector Unief Antwerpen. De samenwerking tussen de Antwerpse instellingen zette zich gradueel verder. Alles ging echter niet zonder slag of stoot! Een groot probleem vormde de samensmelting van de TEW-Faculteiten van RUCA en UFSIA. Dankzij zijn aimabel karakter maar ook zijn gedrevenheid realiseerde Verheyen het bijna onmogelijke. In 2000 volgde de fusie van deze faculteiten.
In maart 2000 vonden de verkiezingen plaats voor de opvolging van Verheyen. UFSIA-voorzitter Francis Van Loon (°1949) was de enige kandidaat. Op 4 april 2003 werd het decreet tot oprichting van de Universiteit Antwerpen bekrachtigd. Het eerste academiejaar van de eengemaakte Universiteit Antwerpen werd op 2 oktober 2003 geopend.
Maatschappelijk engagement
Na zijn periode als rector-voorzitter van de Universiteit Antwerpen (1996-2000) bleef Verheyen zeer actief. Hij werd eerst nog op 4 juli 2004 gelauwerd door de koning en ontving de titel van Baron toegekend ten persoonlijke titel.
Een greep uit zijn talrijke functies:
Van 1974 tot 1977 was hij kabinetschef van de staatssecretaris voor leefmilieu Karel Poma (1920-2014). Poma was in België de eerste persoon die aangewezen werd als politiek verantwoordelijke voor het leefmilieu.
Hij was al van 1995 tot 2004 voorzitter van de Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen (MiNa-Raad). Van 2000 tot 2009 werd hij voorzitter van de Raad van Bestuur van de Artesis Hogeschool in Antwerpen. Eveneens van 2000 tot 2009 werd hij voorzitter van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) en van 2000 tot 2008 was hij voorzitter van de Stichting Leefmilieu van de bank KBC.
Na 2003 bleef ondergetekende nog veel contacten houden met Rudi Verheyen o.a. in verband met het statuut van de emeriti. Samen met ererector Walter Decleir (°1937) van het RUCA (1989-2001) vergaderden zij hierover met de personeelsdienst van de Universiteit Antwerpen.
Rudi Verheyen overleed op 7 januari 2014 in het Universitair Ziekenhuis in Edegem.
em. prof. dr. Hendrik Deelstra, FFBD UAntwerpen
25 mei 2024