Schoonheid en status in het rondvormige
Mode is van alle culturen, plaatsen en tijden. Zo maakten kapjes of mutsen deel uit van de traditionele kleding van verschillende bevolkingsgroepen door de eeuwen heen. Ondanks grote afstanden die bevolkingsgroepen van elkaar scheiden, kan je soms toch overeenkomsten vinden tussen culturen. Dit is ook het geval bij de mode van mutsen. De zogenoemde aureoolkapjes of halo hats zijn hoofddeksels die hun naam danken aan de grote ronde vorm die vaak boven het hoofd van de drager uitsteekt. Het opvallende karakter is aanwezig in de Radhaube of zilvermuts, een muts die in de negentiende eeuw werd gedragen in verschillende regio’s rond de Alpen. Opvallend is dat dit soort rondvormige mutsen ook voorkomen in andere werelddelen zoals Azië en Amerika.
De kokoshnik
De kokoshnik is een muts die deel uitmaakt van een van de belangrijkste onderdelen van het traditioneel Russisch vrouwenkostuum. Daarnaast was het een van de populairste hoofddeksels in de achttiende en negentiende eeuw. De naam is afkomstig van het oud Slavische woord kokosh, wat haantje betekent. De vormen verschilden van regio tot regio en toonden aan dat de drager getrouwd was. De rondvormige kokoshnik die veel gelijkenissen toont met de Radhaube kwam vooral voor in de districten Vladimir en Nizhny Novgorod, in het westen van Rusland, nabij Moskou.
Voor de achttiende eeuw droegen vrouwen uit de rijke middenklasse of adel de versierde mutsen. Men decoreerde het hoofddeksel met parels, spiegel stukjes en gekleurde folie of klatergoud. De achterkant werd gemaakt van zijde of fluweel dat met gouddraad was bedekt. Door de tijd heen maakte men verschillende modellen uit goedkopere materialen. Simpelere versies maakten deel uit van de folkloristische kostuums van boerenvrouwen. Net als de Radhaube droegen ze die enkel op feestdagen en huwelijksfeesten.
Vandaag de dag worden vooral de puntvormige kokoshniks gedragen tijdens festiviteiten en optredens. Ze zijn daarnaast ook erg populair als souvenir.
De bonnet
De eerste foto van een vrouw; 1839 of 1840; Dorothy Catherine Draper die een Bonnet draagt, gedecoreerd met bloemen. Foto door John William Draper; wikimedia commons; Public Domain
Al sinds de middeleeuwen droegen mannen en vrouwen bonnetten, maar ze werden pas echt populair als vrouwenmode aan het begin van de negentiende eeuw.
In die eeuw veranderde de vorm van de bonnet en volgde het de mode van kleding en haarstijl. De functie verschilde naargelang de locatie en tijd. Zo diende het kapje om vuil uit de haren te houden of als bescherming tegen de zon. Daarnaast gaf het ook de maritale status van de drager weer zoals bij de kokoshnik. De poke bonnet bestond vaak uit witte zijde en het interieur werd versierd met bloemen. De muts stak zodanig uit dat het gezicht van de drager enkel zichtbaar was via de voorkant. De drager van het hoofddeksel maakte de Bonnet vast aan het hoofd door middel van linten die ze rond de kin vastbond.
Tegen het eind van de negentiende eeuw werden de bonnetten steeds kleiner. Aan het begin van de twintigste eeuw verloor de Bonnet haar populariteit en droegen enkel oudere vrouwen ze nog.
Replica van een Plains hairpipe Warbonnet, Pinterest van 4 colors, Pinterest
De warbonnet is een soort bonnet die de inheemse bevolking van Amerika droeg. Oorspronkelijk kwam het hoofddeksel van de prairie-stammen van de Great Plains in Noord-Amerika. Ze gebruikten het enkel tijdens oorlogsdansen, speciale ceremonies en soms tijdens gevechten. Daarnaast droegen vooral de volwassen mannen de warbonnet en zelden de jonge mannen of vrouwen.
De maker van het hoofddeksel bevestigde de veren van de Golden eagle of Steenarend aan een stuk huid van een buffel of een hert. Het aantal veren in de warbonnet weerspiegelde het aantal heldendaden van de drager. Door de bevolkingsafname onder de inheemse Amerikanen in de achttiende en negentiende eeuw, toen de Verenigde Staten van Amerika ontstonden, zijn originele warbonnets moeilijk te vinden. Vandaag zie je de hoofddeksels alleen nog maar in films of tijdens festivals en traditionele dansen.
De suntiang
De suntiang op het hoofd van een jonge bruid, About Me | Javanese Wanderer (wordpress.com)
De suntiang wordt in West-Sumatra in Indonesië gedragen door de bruid tijdens huwelijksceremonies. De naam zegt het onbewust zelf: het lijkt precies op een zon vanwege haar prachtige decoratie. Het hoofddeksel symboliseert de grootsheid van de bruid en de elementen van de natuur zoals aarde, lucht en water. Opvallend is dat het deksel uit verschillende lagen bestaat. De helpers van de bruid zetten het hoofddeksel laag voor laag in elkaar voor het huwelijk. Ze zijn gemaakt uit staal, aluminium en goud, waardoor de suntiang een gewicht heeft van 3 tot 5 kilogram.
Het dragen van deze kroon verspreidde zich ook over de andere eilanden van Indonesië en is vandaag nog populair onder de Indonesische bevolking.
De kokoshnik, bonnet en suntiang, zijn drie hoofddeksels van verschillende culturen uit verschillende werelddelen. Ze tonen niet alleen gelijkenissen op vlak van uiterlijk maar ook op vlak van betekenis. Buiten de warbonnet worden de hoofddeksels vooral door vrouwen gedragen, geven ze status weer en hebben ze te maken met huwelijk. De schoonheid zit dus niet alleen in het object zelf, maar ook achter de eeuwen oude gewoontes en betekenissen ervan.
Tekst: Vacily Meysman