Marleen Cools en Ellen Goossenaerts leggen je stap voor stap uit hoe je een skelet moet prepareren
Heb je jezelf wel eens afgevraagd hoe je skeletten moet prepareren? Misschien is dat niet echt een vraag die je elke dag hoort… Maar het is wel interessant om te weten hoe de skeletten die je in musea ziet staan worden opgezet. Het prepareren van een skelet is niet eenvoudig. Je moet verschillende stappen doorlopen en je hebt er vooral veel geduld voor nodig. Geen zorgen, want Marleen Cools en Ellen Goossenaerts van het Departement Diergeneeskunde aan de Universiteit Antwerpen leggen je stap voor stap uit hoe je een skelet moet prepareren.
De eerste stap is het minst leuke deel, namelijk het proper maken van het skelet. Na het overlijden van een dier wordt al het zachte weefsel zoals de huid en spieren weggesneden. Dit doet men tot de beenderen zo proper mogelijk zijn.
De volgende stap is: maceratie. Deze benaming komt van het Latijn en betekent ‘zacht maken’. Bij maceratie legt men het skelet in warm water met een temperatuur van ongeveer 40°C. Hierdoor ontstaan er bacteriën die het vuile werk voor jou doen door het overgebleven weefsel van de beenderen te verwijderen. Na ongeveer tien dagen en veel klachten over geuroverlast is deze stap klaar en zijn alle botjes los van elkaar.
Nu komt de derde stap. Er zit veel vet in beenderen, bij het ene dier meer dan bij het andere. Zo zijn shetlanders (een paardensoort) bijvoorbeeld heel moeilijk te ontvetten, terwijl dat bij reeën dan weer heel makkelijk is. Ontvetten kan men op verschillende manieren doen. Eén optie is om gebruik te maken van warm water (zoals in stap 2) gemengd met Biotex-zeep om het ergste vet eruit te krijgen. Op het einde legt ment het skelet in aceton, waardoor de laatste restjes vet uit de beenderen trekken. Dit proces kan enkele maanden tot zelfs een jaar duren! Dus neem een stoel en pak een goed boek, want het gaat nog even duren tot je aan de vierde stap kan beginnen.
Bij stap vier start het ‘bleken’ van de beenderen. Ondanks de naam, mag je dit absoluut niet met bleekmiddel doen! Dit kan de beenderen erg beschadigen. Daarom is het beter om gebruik te maken van een laag percentage waterstofperoxide voor ongeveer 24 uur. Zo krijgen de beenderen hun mooi wit kleurtje terug.
Na al deze stappen kan je eindelijk aan de montage van het skelet beginnen. Maar eerst moeten alle botjes gesorteerd worden, op de juiste plaats en in de juiste volgorde. Hierbij is kennis van alle botten erg belangrijk, zodat het skelet perfect terug in elkaar gezet kan worden. Anders kom je – bij wijze van spreken – op een totaal ander dier uit. Dat wordt dus puzzelen!
Voordat men het geheel monteert moet er goed nagedacht worden over de pose die het dier moet krijgen: een statige pose, zoals de bongo hieronder? Of sluipend richting haar prooi, zoals een leeuwin? Afhankelijk van de pose moet men stevig of minder stevig materiaal gebruiken. Een steigerende pony krijg je niet zomaar recht met een paar dunne draadjes.
Lees hier meer over deze Bongo
Zodra alles juist ligt en de pose is gekozen, worden de botten aan elkaar vastgezet met ijzerdraad en lijm. Dit doet men in de beenderen zodat er zo weinig mogelijk draad zichtbaar is langs de buitenkant. Skeletten die studenten tijdens de practica bestuderen en aanraken moeten erg stevig zijn. Je weet hoe enthousiast sommige studenten zijn en het zou vervelend zijn, moest het skelet na al die uren werk in elkaar storten. Daarom werkt men in die gevallen met een stevigere constructie van draadstangen.
Zo, nu weet je hoe je een skelet moet prepareren. Als je mooie voorbeelden wil zien van skeletten die Marleen Cools en Ellen Goossenaerts hebben geprepareerd, neem dan eens een kijkje in de hal van gebouw U op de Campus Drie Eiken. Iedereen is welkom!