1923-2023
Op 9 april 2023 overleed Prof. Dr. Gaston Vandewalle. Hij zou eind juni van dat jaar honderd zijn geworden. Als hoogleraar economie in de faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen van het Rijksuniversitair Centrum Antwerpen (RUCA) boetseerde hij tussen 1965 en 1988, het jaar dat hij op emeritaat ging, generaties studenten tot economen die zowel een gedegen kennis hadden van economische theorie, als oog hadden voor de historische en institutionele context van het economische gebeuren. Afgezien van het vak Algemene economie doceerde hij Geschiedenis van het economisch denken en Economische structuren en systemen. Legendarisch was ook de manier waarop hij zijn studenten hielp in hun zoektocht naar geschikte onderwerpen voor hun licentiaatsverhandeling en ze ervan weerhield de hypes van het ogenblik te volgen. Ikzelf wou bij hem in mijn studentenjaren een verhandeling schrijven over het arbeiderszelfbestuur in Joegoslavië en kwam zijn kantoor buiten met als onderwerp ’De omloopsnelheid van het geld bij Keynes en enkele post-Keynesiaanse en neo-klassieke auteurs’!
Prof. Vandewalle werd op 25 juni 1923 te Gent geboren. Hij studeerde aanvankelijk voor onderwijzer en nadien voor regent in de wetenschappen. Hoewel hij op het einde van de Tweede Wereldoorlog slaagde in het moeilijke ’toelatingsexamen wettelijke graad tot de Bijzondere Scholen van de Rijksuniversiteit te Gent’, besloot hij geen ingenieursstudies aan te vatten, maar zich in te schrijven aan de Hogere School voor Handels- en Economische Wetenschappen van de universiteit, waar hij in 1948 met grote onderscheiding afstudeerde als licentiaat in de handels- en financiële wetenschappen. Dit werd in 1953, na een enige proef, gevolgd door een diploma van licentiaat in de economische wetenschappen. Hierna was Vandewalle tot 1957 leraar handelswetenschappen aan de Rijkshogere Technische en Handelsschool te Gent en van 1957 tot 1958 aan de Rijkslagere en Middelbare Normaalschool aldaar. Nadien werd hij assistent bij prof. M.A.G Van Meerhaeghe aan de Rijksuniversiteit Gent. Hij promoveerde er in 1963 tot doctor in de economische wetenschappen op een proefschrift over de conjuncturele evolutie in Congo en Ruanda-Urundi van 1920 tot 1939 en van 1949 tot 1958. Een jaar later werd hij benoemd tot docent aan de Rijkshandelshogeschool te Antwerpen, de voorloper tot 1965 van de Faculteit TEW van het Rijksuniversitair Centrum Antwerpen, waar hij vervolgens hoogleraar werd en in 1969 gewoon hoogleraar en titularis van de leerstoel Algemene economie. In de Dienst Vandewalle, zoals studenten en personeel toen de leerstoel Algemene economie noemden, werden vele onderzoekers opgeleid, hetzij als assistent, hetzij als bursaal van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek, die vervolgens doorstootten naar een verdere academische carrière. Afgezien van mijzelf, vermeld ik uiteraard prof. Julien van de Broeck (die prof. Vandewalle als leerstoelhouder zou opvolgen), prof. Wim Meeusen, prof. Willy Winkelmans, prof. Patrick De Pelsmacker…
Van onderwijzer tot professor.
Gentenaar en ’compagnon de route’.
Gaston Vandewalle had een in de praktijk van het beleid gegroeide visie op de economische politiek. Gedurende vele jaren was hij lid van het College van Censoren van de Nationale Bank van België, waarvan hij later voorzitter en tot slot erevoorzitter werd. Hij was Gentenaar en overtuigd socialist. Zijn politieke overtuiging durfde hij zonder problemen in zijn lessen aan de studenten beargumenteren indien nodig, zij het met een tolerant oog voor andere opinies. Dat leidde bij tijd en wijle tot geschuifel op de banken van hen die zich reeds voorstelden als alwetende en hoogbetaalde managers, maar het confronteerde hen met andere opvattingen en schiep duidelijkheid. Wonende in Gent kwam hij naar zijn kantoor in het toenmalige prefabgebouw op de Middelheimcampus (waar vandaag het Sportcomplex staat), hetzij met de trein, waarna hij van Berchem Station tot de Middelheimcampus in een fiks tempo stapte, hetzij als passagier van vicerector Emile Vanlommel. Getuigen verzekerden dat tijdens heel de rit met Vanlommel van gedachten werd gewisseld, overlegd of stevig gediscussieerd over alles en nog wat. Bij zijn emeritaat in 1988 werd prof. Vandewalle een liber amicorum aangeboden, dat prof. Wim Meeusen had samengesteld en bij Kluwer werd uitgegeven. Hierin schreef Vanlommel over de autoritten met Vandewalle tussen Antwerpen en Gent: “Luisterend naar onze gesprekken moeten toevallige mederijders op de achterbank vaak de indruk gehad hebben dat hier een jarenlange vriendschap aan flarden gerukt werd en nochtans hebben Gaston en ikzelf nooit de indruk gehad ook maar één ogenblik tijdens deze 20-jarige periode ruzie gemaakt te hebben.”
Begenadigd schrijver en lesgever.
Professor Vandewalle publiceerde overvloedig. In 1976 bracht hij bij Kluwer De geschiedenis van het economisch denken uit (tweede herziene uitgave in 1988), dat na bijna vijftig jaar nog steeds als een standaardwerk geldt. In 1981 verscheen Algemene economie in samenwerking met prof. Arnold Heertje, wat in 1987 werd gevolgd door een volledig herwerkte versie met prof. Julien van den Broeck. Daarnaast schreef hij vele artikels in tijdschriften als Economische-Statistische Berichten, Tijdschrift voor Sociale Wetenschappen, Socialistische Standpunten, De Nieuwe Maand en andere. Ook in 1981 verscheen in co-auteurschap met ondergetekende Techniek van de binnen- en buitenlandse handel dat wij in 1987, 1992 en 2003 tot nieuwe edities volledig herwerkten. Op latere leeftijd vond hij een moeilijkere afzet voor zijn inzichten door het verdwijnen van de Nederlandstalige tijdschriften waarin hij voorheen publiceerde, maar een aantal van zijn studies over het economisch beleid in een aantal landen kon hij samen met andere auteurs in 2017 – op 94-jarige leeftijd ! – publiceren in een boek dat wij beiden bij Garant uitgaven onder de toepasselijke titel Politiek en economisch beleid – Ontwikkelingen in de Verenigde Staten en enkele Europese landen.
Ik herinner me Vandewalle als een uitstekend lesgever die verbanden zag en uitlegde en aldus complexe materies in al hun nuances glashelder kon brengen. In mijn studentenjaren aan de toenmalige Rijkshandelshogeschool werd in de eerste kandidatuur door prof. Van Meerhaeghe Economie gedoceerd. Eén keer liet Van Meerhaeghe zich door Gaston Vandewalle, zijn toenmalige assistent, vervangen. Toen ik zeven jaar later een eerste gesprek had met prof. Vandewalle over mijn mogelijke aanstelling tot assistent aan zijn leerstoel, herinnerde ik me hem nog haarscherp. Zijn optreden tijdens die enige les zeven jaar voordien stond op het netvlies gebrand.
In zijn cursussen, publicaties en onderzoek bouwde prof. Vandewalle gedurende meer dan twee decennia mee aan een van de twee faculteiten TEW in Antwerpen die in 2000 fuseerden tot wat vandaag de Faculteit Bedrijfswetenschappen en Economie is. Hij was gedurende vele jaren lid van de Raad van Beheer en het Vast Bureau van het Rijksuniversitair Centrum Antwerpen, en van 1982 tot 1986 decaan van de Faculteit TEW van het RUCA. Hij was ook nauw betrokken bij de eerste initiatieven tot universitaire samenwerking en integratie.
em. prof. dr. Ludo Cuyvers, FBE UAntwerpen
3 januari 2025