1932-2018
Em. Prof. Dr. Emile Vanlommel was op 14 mei 1932 te Antwerpen geboren. Hij overleed in Gent op 20 augustus 2018.
De Antwerpenaar uit Gent
Prof. Vanlommel was een ’ancien’ van de Rijkshandelshogeschool, waar hij in 1953 als licentiaat in de handels- en financiële wetenschappen afstudeerde. Een jaar later behaalde hij het licentiaat in de economische wetenschappen aan de Universiteit Gent. Na zijn studies was hij tot het midden van de jaren zestig verbonden aan de Universiteit Gent als vormingsmedewerker en nadien onderzoeker bij het Seminarie voor Productiviteitsstudie en -Onderzoek van prof. Andries Vlerick. In 1964 doctoreerde hij op een proefschrift ’De beoordeling en selectie van investeringsprojecten’ onder het promotorschap van prof. V.A. De Ridder. Voor zijn doctoraal proefschrift behaalde prof. Vanlommel de toenmalige prestigieuze BAC-prijs voor Economische en Financiële Wetenschappen. Het werd in 1968 door de Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij gepubliceerd. Desondanks lag zijn hart in Antwerpen – hij was er geboren, had in Ekeren gewoond en vertelde sappige verhalen over zijn jeugd tijdens de oorlogsjaren en die onmiddellijk erna. Nauwelijks 34 jaar, werd hij In 1966 door de eerste rector van het juist gestarte Rijksuniversitair Centrum Antwerpen RUCA aangezocht om in de Faculteit TEW de leerstoel Bedrijfsbeheer uit te bouwen en te leiden. Vanaf 1968 was hij echter ook als docent verbonden aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de UGent, waar hij het vak Industriële economie doceerde.
De Faculteit TEW van het RUCA was in 1965 ontstaan uit de vroegere Rijkshandelshogeschool, waarbij verschillende van de vroegere professoren van deze instelling waren overgenomen, die niet zelden met wantrouwen keken naar de pas aangeworven ’nieuwe garde’” uit Gent, waaronder professor Vanlommel en professor Gaston Vandewalle. Dikwijls deden beiden samen de verplaatsing van Gent naar Antwerpen in de wagen van Vanlommel. Tijdens de rit werd dan duchtig gediscussieerd over politiek en facultaire aangelegenheden. In het in 1988 aan professor Vandewalle aangeboden liber amicorum schreef Vanlommel over deze autoritten tussen Antwerpen en Gent: “Luisterend naar onze gesprekken moeten toevallige mederijders op de achterbank vaak de indruk gehad hebben dat hier een jarenlange vriendschap aan flarden gerukt werd en nochtans hebben Gaston en ikzelf nooit de indruk gehad ook maar één ogenblik tijdens deze 20-jarige periode ruzie gemaakt te hebben.” Samen met hun medewerkers betrokken zij op de huidige Middelheimcampus een aantal bureaus op de tweede verdieping van het in het midden van de jaren 1960 neergeplante prefabgebouw (waar vandaag de dag het Sportcomplex staat). Door de vriendschap tussen Vanlommel en Vandewalle vormden ook de medewerkers van beide diensten – de Dienst Bedrijfsbeheer en de Dienst Algemene Economie” – een hechte groep wat tot een zeer aangename werksfeer aanleiding gaf. Tijdens de koffie- en lunchpauzes werd er over alles en nog wat gediscussieerd, maar ook regelmatig gekaart!
Opgebouwde deskundigheid in financieel beheer en industriële economie
Vanaf 1964 doceerde Vanlommel Financieel beheer aan wat vandaag bekend staat als de Vlerick School of Management. Bij de start van de Faculteit TEW op het RUCA werd hij ook voor dit vak aangesteld. Tevens introduceerde hij reeds in de vroege jaren 1970 informatica-onderwijs in de faculteit. Aldus was Vanlommel de eerste in Vlaanderen om in het managementonderwijs voldoende plaats in te ruimen voor het vakgebied van de informatica (P.De Pelsmacker en M.Jeger, 1997: 12)
In 1977 was prof. Vanlommel voorzitter van het Dertiende Vlaams Wetenschappelijk Congres dat op 22 en 23 april van dat jaar in Antwerpen plaatsvond met als thema ’Strategische ondernemingsplanning in een evoluerende omgeving’. In de aanloop ernaar gaf hij in een spraakmakend interview in Trends aan dat een industrieel overheidsbeleid dat gebaseerd is op de notie dat er ’goede’ en ‘slechte’ industriële sectoren zijn, gedoemd is tot vergissingen en allerhande miskleunen te leiden. Dat was verre van bon ton! Tegen de gangbare opinie in stelde prof. Vanlommel, gebaseerd op zijn uitgebreid statistisch onderzoek (met o.m. prof. dr. Bert De Brabander), dat er geen ’goede’ of ‘slechte’ sectoren zijn, enkel ‘goede’ en ‘slechte’ ondernemingen, en dat minder performante bedrijven in ’goede’ sectoren dikwijls slechter presteren dan de performantere bedrijven in ’slechte’ sectoren, evenmin als Vlaamse bedrijven uit hun aard dynamisch en winstgevend zouden zijn en Waalse lethargisch en verlieslatend.
Professor Vanlommel was in de jaren 1970 auteur en co-auteur van toonaangevende internationale publicaties, eerst in de Journal of Business over het toen nog piepjonge computergebruik in ondernemingen, en vervolgens op het gebied van de industriële economie in “Journal of Industrial Economics’ en “European Economic Review”. Al deze publicaties schreef hij in samenwerking met o.m. Bert De Brabander. Ook trok hij in dezelfde periode wetenschappelijke medewerkers aan die later hun vleugels zouden uitslaan als gerenommeerde wetenschappers, zoals Geert Thiers, Patrick De Pelsmacker en Marc Jegers. Geert bouwde in de Faculteit TEW van het RUCA de afstudeerrichting Informatica op, Marc werd gewoon hoogleraar aan de VUB. Patrick werd het ‘gezicht’ van de marketingcursussen bij het RUCA en in de Faculteit TEW van de Universiteit Antwerpen, en nadien decaan van de Antwerp Management School.
Vicerector en MBA directeur
Bij de verkiezing van prof. De Groodt-Lasseel tot rector in 1978 werd Vanlommel tot vicerector verkozen. Dat leidde tot protest vanuit vrijzinnige en socialistische hoek – o.m. vanwege prof. Gustaaf Van Rompu, die tegenkandidaat was geweest – omdat Vanlommel geen duidelijke ideologische signatuur zou hebben en aldus het ideologisch evenwicht aan de top van het RUCA zou zijn verbroken. Het eerste vicerectoraat van Vanlommel liep in 1981 af. Hij bekleedde het mandaat van vicerector van het RUCA opnieuw van 1989 tot 1997. In de periodes van zijn vicerectoraat drukte hij in belangrijke mate zijn stempel op het beleid. Ook was hij van bij de oprichting in 1973 lid van het Coördinatiecomité dat de samenwerking tussen de drie toenmalige Antwerpse universitaire instellingen beoogde. Later werd hij ook lid van het GBUA. In de Faculteit TEW van het RUCA was Vanlommel decaan in de periode 1987-1989.
Zijn jarenlang gekoesterde plannen voor de oprichting van een MBA-programma aan het RUCA, dat de concurrentie van de Vlerick School kon doorstaan, realiseerde hij in 1990. Het ’Master in Management’ dat hij startte is nog steeds een van de vaste waarden van de Antwerp Management School. In 1997 werd prof. Vanlommel, naar aanleiding van zijn emeritaat, door medewerkers, collegae en vrienden een liber amicorum aangeboden dat de toepasselijke titel droeg: Management voor een levenskunstenaar en onder redactie van prof. Patrick De Pelsmacker en prof. Marc Jegers was samengesteld.
Levenskunstenaar en kunstkenner
Dat prof. Vanlommel inderdaad ook een levenskunstenaar was, zal eenieder beamen die hem kende: briljant causeur, wijnkenner, kunstliefhebber, verzamelaar van onder meer zeldzame ’mannekesbladen’, singlemaltwhisky’s, champagnecapsules, … Prof. Vanlommel had een zeer uitgebreide belangstelling. Zijn persoonlijke vriendschappelijke contacten met kunstenaars waren essentieel voor de uitbouw van Kunst op de Campus op onze universiteit, waarvan hij vele jaren voorzitter was. Ik herinner me prof. Vanlommel echter vooral als een bijzonder aimabel man, die voor zijn medewerkers en vrienden door een vuur ging. Hij was ook een uitmuntend lesgever; ik volgde in 1970-1971, toen dikwijls nog ex cathedra werd gedoceerd, zijn cursus Financieel beheer, waarin hij uitvoerig gebruik maakte van gevalstudies wat voor mij een eye opener was, zowel inhoudelijk als didactisch.
Als afgestudeerde van de Rijkshandelshogeschool en professor van de Faculteit TEW van het RUCA was hij gedurende vele jaren nauw betrokken bij de in 1953 opgerichte oud-studentenvereniging NSK Senioren van de faculteit, die samen met de Wiking-Senioren, de TEW- oud-studentenvereniging van de UFSIA, in 2004 zou opgaan in Alechia. Hij was trots op de grote rol die hij had gespeeld bij de uitbouw van de Faculteit TEW van het RUCA. In de tweede helft van de jaren 1990 kreeg de Middelheimcampus een nieuw gelaat met de bouw van het moderne G-gebouw, waarnaar de bibliotheek en de faculteit verhuisde. Het was onder zijn impuls dat de bouwplannen voor het nieuwe gebouw tot stand kwamen en werden gerealiseerd, en dat er kunstwerken prijkten van onder meer Hugo Claus, Pierre Alechinsky en Jan Fabre. Toen in 1999 de besprekingen startten voor de integratie van de faculteit met die van de UFSIA, gaf Vanlommel zijn vrees te kennen dat de TEW RUCA zou worden geminoriseerd en wat was opgebouwd – in belangrijke mate mee door hem – verloren zou gaan. Hij moest enkele jaren later tevens met lede ogen aanzien dat werd beslist om de Middelheimcampus voor de Stadscampus in te ruilen, waar sindsdien de Faculteit TEW – de huidige Faculteit Bedrijfswetenschappen en Economie – van de universiteit is gehuisvest.
em. prof. dr. Ludo Cuyvers, FBE UAntwerpen
10 mei 2024