1931-2002
Carlos Tindemans was gedurende vele decennia een begrip in het Vlaamse theater. Als geen ander wilde hij het theater hier te lande uit zijn zelfgenoegzaamheid wakker schudden, wilde hij het confronteren met internationale maatstaven en het vér houden van op louter commercie berekend effect. Gedurende meer dan dertig jaar zou hij het theater van zijn kritische stem voorzien, eerst als recensent, later als docent.
Kritische recensent
Carlos Tindemans schrijft in augustus 1960 zijn eerste recensie over theater in het maandblad Streven en de titel is meteen een programmaverklaring: ‘Onbehagen als vaste waarde’. Striemend zou hij van leer trekken tegen domheid, luiheid, gemakzucht en tegen de ambtenarij die elke creativiteit paralyseert. Hij komt op voor een vitaal theater, een theater dat een zinsfunctie vervult in het leven van publiek en makers, een theater dat bovendien laat zien dat het intelligent kan omgaan met de eigen middelen. Zijn pleidooi zal steeds luider klinken: in oktober 1960 start hij als recensent voor De Nieuwe Gids, een katholieke krant. Zijn positieve houding tegenover De plaatsbekleder, een controversieel toneelstuk van Rolf Hochhuth over de rol van de paus tijden WO II, vormt de aanleiding tot zijn ontslag in 1963. Na een korte tussenstop bij twee weekbladen zal hij uiteindelijk als recensent bij de krant De Standaard aan de slag gaan. Met zijn sterk beargumenteerde maar vaak spijkerharde en ongezouten mening zou hij op de zere tenen gaan staan van menig theatermaker. Zijn positie als criticus omschreef hij even eenvoudig als helder: ”Door hoge eisen te stellen eer ik het object van mijn belangstelling”. Ook consequent afbreken wat geen niveau haalt is een vorm van constructieve kritiek.
In 1968 stopt hij met recenseren, moegeschreven wellicht en ontgoocheld dat er zo weinig vooruitgang in het Vlaamse theaterbestel werd geboekt. Maar een nog grotere teleurstelling was het kelderen van zijn voorstel voor een nieuw gezelschap T-68, dat hij samen met Hugo Claus en Alex van Royen uitwerkte.
Internationaal
Ook al stopte hij zelf met zijn activiteiten als recensent, toch bleef de positie van de criticus prioritair in zijn bedrijvigheid. Vanaf 1977 is Tindemans actief in de internationale vereniging van theatercritici (AICT/IATC), waarvan hij gedurende twaalf jaar de seminaries leidt voor jonge theatercritici. Op die manier verwerft hij een onschatbare invloed op de ontwikkeling van nogal wat beginnende theaterjournalisten.
Academicus UIA
Maar Tindemans zal meer dan als criticus uiteindelijk naam maken als academicus. Hij promoveerde in 1966 aan de RUG op het proefschrift Samenleving en maatschappij in de toneelletterkunde van Zuid-Nederland 1830-1914. Toen al droomde hij van een systematischer studie van het fenomeen theater, iets wat in Vlaanderen op dat moment enkel utopisch kon blijven. In 1973 wordt de Universitaire Instelling Antwerpen opgericht en wordt zijn droom stukje bij beetje gerealiseerd: hij wordt aangezocht voor een keuzevak theaterwetenschap en krijgt vanaf 1978 een volledige opdracht. In een mum van tijd vestigt hij een stevige reputatie als lesgever en academicus. Hij bezet de eerste en lange tijd enige leerstoel theaterwetenschap, een nieuw vakgebied in Vlaanderen.
Gedrevenheid
Carlos Tindemans was fervent met het theater bezig. Dag in dag uit. Thuis kreeg hij een tiental binnen- en buitenlandse kranten aan, waar elk artikel over theater zorgvuldig werd uitgeknipt en bijgehouden. Zijn leeshonger was onstilbaar, honderden en honderden boeken las én besprak hij voor het maandblad Streven. En hij zag zeer veel, zowel binnen- als buitenlands theater. Met hem daarover praten was altijd een revelatie.
Pionier
Carlos Tindemans was in vele opzichten een pionier in het Vlaamse theater. Hij legde de pijlers voor het theaterwetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen en stond aan de wieg van het Vlaams Theater Instituut. Hij ijverde volop voor verdere professionalisering, niet alleen van het theater zelf, maar ook van alles wat het theater omringt: kritiek, onderwijs, archivering, publieksonderzoek, enzovoort.
Hij stierf in 2002, een jaar voor de eenmaking van de Universiteit Antwerpen.
em. prof. dr. Luc VAN DEN DRIES, FLW UAntwerpen
31 maart 2024