1944-2019
André Meheus werd op 21 september 1944 geboren in Deinze. Hij overleed in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen op 2 juli 2019.
Universitaire opleiding
In 1969 studeerde André Meheus af als doctor in de genees-, heel- en verloskunde aan de Rijksuniversiteit Gent (RUG). Als student was hij al leerling-assistent en na zijn promotie assistent in de dienst Sociale Geneeskunde onder de leiding van professor Karel Vuylsteek. Daar werkte hij al samen met Willy Eylenbosch met wie hij later vanaf 1974 de vakgroep Epidemiologie en Sociale Geneeskunde (ESOC) aan de pas opgerichte faculteit Geneeskunde van de Universitaire Instelling Antwerpen verder uitbouwde. Zijn interesse is steeds uitgegaan naar epidemiologie en volksgezondheid met bijzondere aandacht voor de internationale aspecten zowel in de geïndustrialiseerde landen als in ontwikkelingslanden. Reeds één jaar na zijn afstuderen behaalde hij in 1970 een bijkomend diploma in de Epidemiologie, Methodologie, Biostatistiek en Medische Demografie aan de ULB (Université Libre de Bruxelles) en het certificaat in Tropische Geneeskunde aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen. In 1971 behaalde hij ook het diploma van geneesheer-hygiënist in de Openbare Hygiëne en de Arbeidsgeneeskunde aan de Rijksuniversiteit Gent.
André Meheus was erg sportief. Als student in de geneeskunde was hij al lid van KAA Gent Atletiek. Hij was een goede middenafstandloper en hij werd o.a. universitair kampioen op de 1500 meter. Als assistent aan de RUG werd hij ook clubdokter en later bestuurder van KAA Gent Atletiek.
Santé et Maladies au Rwanda
In 1966 werd prof. K.Vuylsteek namens de faculteit Geneeskunde van de RUG belast met de uitbouw van de medische faculteit van de Université Nationale du Rwanda in Butare. Verschillende leden van de faculteit Geneeskunde RUG zijn dan regelmatig naar Butare gegaan om deze nieuwe medische faculteit te ondersteunen op het gebied van onderwijs, onderzoek en maatschappelijke dienstverlening aan de Rwandese bevolking. Om deze samenwerking te coördineren en duurzamer te maken werd André Meheus in 1971 voor een langere periode uitgestuurd naar Butare. Hij werd aangesteld als directeur van het Institut National de Santé Publique en als docent in de Tropische Volksgezondheid aan de Université Nationale du Rwanda. Tijdens dit verblijf vatte hij het idee op om een groot werk te maken over de gezondheidssituatie in Rwanda. Als initiatiefnemer en als secretaris van het redactiecomité is hij erin geslaagd om de bijdragen van meer dan 60 Rwandese en Belgische auteurs om te vormen tot een standaardwerk over ‘Santé et Maladies au Rwanda’. Toenin 1982 het boek klaar was, organiseerde hij in Kigali een internationaal congres. Het boek werd aangeboden aan de Rwandese overheid en de deelnemers werden ontvangen door de president.
Universiteit Antwerpen en Global Health
Terug uit Rwanda werd hij in 1974 benoemd aan de Universitaire Instelling Antwerpen (UIA) waar hij het diensthoofd Willy Eylenbosch bijstond bij de uitbouw van de pas opgerichte vakgroep Epidemiologie en Sociale Geneeskunde. Mede onder hun impuls werd het opleidingsonderdeel ‘Epidemiologie’ opgenomen in het basiscurriculum van de opleiding Geneeskunde aan de UIA, waardoor de basis gelegd werd voor de belangrijke rol die de Universiteit Antwerpen tot op vandaag speelt in het onderwijs in de epidemiologie in Vlaanderen. André Meheus heeft er ook steeds voor gepleit om epidemiologische concepten en kennis toe te passen in het domein van de internationale volksgezondheid (Public and Global Health). Onder andere vanwege deze pioniersrol heeft hij in 2017, vele jaren na zijn emeritaat, van de Nederlandse Vereniging voor Epidemiologie een ‘Lifetime Achievement Award’ gekregen.
In 1976 behaalde André Meheus aan de Universitaire Instelling Antwerpen het Aggregaat voor het Hoger Onderwijs met een thesis over seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s). Later werd hij in 1978 lid van het Onderwijzend Personeel en ten slotte werd hij in 1995 bevorderd tot gewoon hoogleraar. Zijn onderzoek en dienstbetoon waren steeds internationaal georiënteerd en waren vooral toegespitst op infectieziekten in het algemeen maar ook in het bijzonder op het gebied van seksueel overdraagbare aandoeningen. Hij groeide uit tot een gewaardeerde autoriteit op dat gebied en genoot grote internationale erkenning.
Naast zijn opdrachten op het gebied van onderwijs, onderzoek en wetenschappelijk dienstbetoon aan de Universiteit Antwerpen heeft hij als consulent talloze internationale opdrachten uitgevoerd onder andere voor de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) en voor bilaterale, multilaterale, academische en niet-gouvernementele organisaties op het gebied van internationale volksgezondheid en epidemiologie vooral rond infectieziekten, vaccinologie en reproductieve gezondheid. Een van de eerste dergelijke missies ging naar Swaziland met de opdracht om de epidemiologie van SOA’s in kaart te brengen en ze te bestrijden. Tijdens deze missie heeft hij nauw samengewerkt met prof. Peter Piot, toen assistent op het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen. In die periode waren beiden sterk betrokken bij de SOA-consultatie van het ITG.
In 1983 startte onder het promotorschap van André Meheus een groot samenwerkingsproject tussen de Padjadjaran University (UNPAD) in Bandung (Indonesië) en de Vlaamse universiteiten in het kader van de VLIR –UOS (Vlaamse Interuniversitaire Raad – Universitaire Ontwikkelingssamenwerking). In een eerste onderwijskundig luik werd gewerkt aan capacity building op het gebied van onderwijs in de epidemiologie en werd er een Unit Epidemiology opgericht. In het tweede luik werden verschillende stafleden van UNPAD in hun wetenschappelijk onderzoek begeleid door promotoren van de verschillende Vlaamse universiteiten, wat geleid heeft tot heel wat PhD’s. Het project dat aanvankelijk gestart was voor 10 jaar, heeft geleid tot een duurzame samenwerking tussen UNPAD en de Universiteit Antwerpen. Wegens de uitzonderlijke wetenschappelijke verdiensten van André Meheus heeft de Padjadjaran University hem in 2002 een eredoctoraat gegeven.
Wegens zijn internationaal erkende expertise werd André Meheus in 1987 aangesteld als hoofd en programmamanager van het ‘Programme of Venereal Diseases and Treponematoses’ op het hoofdkwartier van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) in Genève, Zwitserland. In die hoedanigheid heeft hij de hele wereld afgereisd en heeft hij een uitzonderlijk internationaal en wereldwijd netwerk uitgebouwd van contacten met onder andere politieke overheden belast met volksgezondheid, met universiteiten en wetenschappelijke instellingen, met niet-gouvernementele organisaties en met donororganisaties. Heel die tijd bleef hij wel deeltijds verbonden aan de Universiteit Antwerpen.
Na het vroegtijdig overlijden van de toenmalige vakgroepvoorzitter Willy Eylenbosch in 1993, keerde André Meheus terug naar de Universiteit Antwerpen als hoofd van de vakgroep Epidemiologie en Sociale Geneeskunde (ESOC). Hij bouwde de vakgroep verder uit tot een sterke multidisciplinaire groep die zowel nationaal als internationaal werkzaam is in onderwijs, wetenschappelijk onderzoek en maatschappelijk en wetenschappelijk dienstbetoon. André Meheus bleef zelf zéér actief op de internationale scene met tal van wetenschappelijke en beleidsbepalende projecten vooral in Centraal en Oost-Europa, Rusland, China, Midden-Oosten, Zuid-Oost-Azië en Afrika. Hij richtte de VHPB (Viral Hepatitis Prevention Board) op en later ook het NESI (Network for Education and Support in Immunisation), die internationaal sterk actief waren en waarvoor hij de nodige fondsen, soms tot 2 miljoen euro per jaar, verwierf. Dat hij zich niet in een internationale ivoren toren teruggetrokken heeft, bewijst dat hij ook voorzitter was van de Medische Werkgroep Hoboken, een werkgroep rond de milieuproblematiek veroorzaakt door zware metalen in Hoboken.
Pre-emeritaat
Op 1 oktober 2004 is André Meheus op pre-emeritaat gegaan. De volgende jaren is hij als ‘emeritus met opdracht’ de lopende internationale projecten blijven begeleiden en nog heel wat nationale en internationale engagementen blijven opnemen. Zo heeft hij bijvoorbeeld nog vele jaren als vertegenwoordiger van de Vlaamse regering gezeteld in de Raad van Bestuur van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen en heeft hij nog belangrijke bijdragen geleverd aan het onderwijs van het ITG als externe voorzitter van de jury van de masterthesissen van de internationale masterstudenten. Vanaf 2014 baarde zijn gezondheid hem meer zorgen zodat hij zijn (inter)nationale verplichtingen progressief afbouwde. Op 2 juli 2019 is hij dan in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen overleden na een slepende ziekte.
Het curriculum van een innemend persoon
Het curriculum vitae van André Meheus is indrukwekkend: meer dan 125 internationale wetenschappelijke en/of beleidsmatige opdrachten voor de WGO, bilaterale, multilaterale, academische en niet-gouvernementele organisaties overal in de wereld; lid van de redactieraad van verschillende toptijdschriften; voorzitter, organisator en/of spreker op meer dan 300 internationale en nationale wetenschappelijke congressen; (co)promotor en (mede)coördinator van tal van (internationale) onderzoeksprojecten; ontelbare gastdocentschappen aan buitenlandse universiteiten; organisator, lesgever en/of examinator in meer dan 50 internationale opleidingscursussen; méér dan 350 publicaties in wetenschappelijke tijdschriften, boeken en wetenschappelijke rapporten en promotor van meer dan 10 doctoraten.
De vele mensen die het geluk gehad hebben om André Meheus persoonlijk te kennen, zullen in eerste instantie denken aan zijn vele menselijke kwaliteiten naast zijn wetenschappelijke en professionele verdiensten. Naast een bijzonder getalenteerd en succesvol wetenschapper, was hij een uiterst innemend en warme persoon, zéér gedreven, inspirerend, loyaal, creatief en aangenaam in de omgang. Alhoewel hij wereldwijd zéér goede persoonlijke contacten had met veel topwetenschappers en beleidsmensen, was hij zeker niet wereldvreemd en verschool hij zich nooit in een academische ivoren toren. Met zijn vele (inter)nationale activiteiten heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan de internationale uitstraling van de Universiteit Antwerpen.
em. prof. dr. Marc van Sprundel en Antoon De Schryver, FGGW, UAntwerpen
10 juni 2024