1945-2013
Jeugd en studentenjaren
Wim Meeusen werd op 24 november 1945 in Antwerpen geboren. Zijn vader was bediende in een Antwerps expeditiebedrijf. Wim voltooide zijn middelbare studies aan het Koninklijk Atheneum van Berchem in 1963, waarna hij in oktober van dat jaar, samen met de auteur van dit biografisch portret, op de harde banken van de Rijkshandelshogeschool Antwerpen in de Schildersstraat terechtkwam. Wim en ik kenden elkaar niet, want we kwamen van verschillende middelbare scholen, maar hij maakte toen een onuitwisbare indruk door zijn moedige houding bij gelegenheid van de dikwijls mensonterende inwijdingsrituelen die wij als nieuwelingen moesten ondergaan, wat hij weigerde.
Wim kwam uit een gezin, waar de mogelijkheden van de geboden sociale mobiliteit werden geëerd, wat samenging met de stabiele economische groei in het België van de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. In de loop van 1965 geraakte hij echter ontgoocheld in de langetermijnperspectieven hiervoor toen de economische groei in België achteruitging, waardoor wellicht werkloosheid zou ontstaan en de eerder in het vooruitzicht gestelde ’full employment’ tot zijn einde zou komen (de economische groei in België verminderde van 5 % in 1964 tot 3 % in 1965). Hoe dan ook moet in deze periode de oorzaak worden gezocht van zijn latere belangstelling in macro-economie en economisch beleid.
De periode 1966-1969 was er een van revolte. Meeusen sympathiseerde met veel van de gebeurtenissen, maar verafschuwde het klimaat van politieke correctheid, waarbij lang haar, blue jeans en parka’s tot de kledingvoorschriften van de revolterende jongeren leken te behoren. Hij beschouwde die als inbreuken op de gepredikte vrijheid en als een gevolg van de bourgeoisachtergrond van velen onder hen.
Tijdens zijn laatste studentenjaar in Antwerpen schreef Wim Meeusen een licentiaatsverhandeling over ’Economische planning in de landbouw van de geïndustrialiseerde landen’ onder promotorschap van professor René Dereymaeker, het toenmalige hoofd van het Nationaal Instituut voor de Statistiek (NIS), en hij studeerde in juli 1967 met onderscheiding af als licentiaat in de handels- en financiële wetenschappen. Hoewel in 1965 de Rijkshandelshogeschool als Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen (TEW) was opgenomen in het Rijksuniversitair Centrum Antwerpen (RUCA), was het licentiaatsdiploma dat was behaald geen volwaardig universitair diploma. Meeusen besloot daarom zijn studies verder te zetten aan de Universiteit Gent. Hij studeerde er een jaar later als licentiaat in de economische wetenschappen af na het voltooien van zijn tweede licentiaatsverhandeling onder het promotorschap van de legendarische professor Marcel A.G. Van Meerhaeghe, met als titel ’De recente economische hervormingen in de Sovjet-Unie: Het probleem van de groothandelsprijzen in de Sovjet-Unie’.
Eerste onderzoek en publicaties
Hierna werd hij door prof. Gaston Vandewalle, de leerstoeltitularis Algemene economie in de faculteit TEW van het RUCA en voormalig assistent van prof. Van Meerhaeghe, aangetrokken op een Europees onderzoeksproject over ’Comparison of government support to agriculture in the USA and the European Economic Community’. In 1969 werd hij vervolgens assistent bij prof. Vandewalle en hij behaalde in april 1976 zijn doctoraat aan de Universiteit Gent op een proefschrift onder supervisie van prof. Willy Van Ryckeghem over ’Een algemeen model van de landbouwsector met incorporatie van de marktregulerende en struktuurverbeterende overheidssteun – Onderzoek naar de parametersensitiviteit’. In het proefschrift toonde hij zijn bedrevenheid als wiskundig econoom die tevens ingewikkelde computersimulaties uitvoerde. Dit staaltje herhaalde hij in zijn onderzoek met ondergetekende over de invloedstructuur van de Belgische holdings en financiële groepen en over de determinanten van de functionele inkomensverdeling in België. Het eerstvermelde onderzoek leverde onze eerste internationale publicaties op (onder meer in European Economic Review), alsook in 1975 de Prijs van de Vereniging voor Economie. Samen werkten we verder aan het onderzoek over financiële groepen in het kader van het European Consortium for Political Research. De vriendschapsbanden die hieruit binnen de internationale onderzoeksgroep ontstonden, leidden tot memorabele skivakanties met de gezinnen in Zwitserland.
Loopbaan en internationale samenwerking
Vanaf 1978 was Meeusen als halftijds docent verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel, waar hij Macro-economie doceerde. Tevens werd hij op het RUCA geassocieerd docent aan de leerstoel Macro-economie en wiskundige economie, geleid door prof.Charles Van Herbruggen. Van zijn hand verschenen twee handboeken over macro-economie. Na verdere academische promoties in Antwerpen, werd Meeusen in 1999 in de Faculteit TEW van het RUCA tot gewoon hoogleraar bevorderd. Sinds de fusie van de twee faculteiten TEW van de Universiteit Antwerpen was hij verbonden aan het Departement Economie en de eerste vice-decaan van de eengemaakte faculteit.
Meeusen kon erg humoristisch uit de hoek komen. Toen hij eens mondelinge examens op de VUB afnam en de student had gevraagd om het concept Harrod-neutrale technologische vooruitgang te bespreken, startte die met “Haddock-neutrale …”. Meeusen had met een zachte en beheerste stem de naam gecorrigeerd. Waarschijnlijk had de student te veel Kuifje-albums gelezen. Bij de derde correctie vond Wim het welletjes en barstte theatraal uit: “Duizend bommen en granaten, het is Harrod, niet Haddock!”. Zo’n grote lezer van Kuifje was de arme student kennelijk niet. Hij keek vol ongeloof naar zijn professor, niet begrijpend waarover het ging
Inzake internationale universitaire samenwerking speelde hij een voortrekkersrol als initiator en coördinator van het internationaal masterprogramma ’M.A. Economics of International Trade and European Integration’, dat in het academiejaar 1994-1995 werd gelanceerd door een consortium van zeven Europese universiteiten, waaronder de Universiteit Antwerpen (RUCA) en de VUB.
Meeusen verwierf wereldbekendheid naar aanleiding van de publicatie met prof. Julien van den Broeck, zoals hij verbonden aan de Faculteit TEW van het RUCA, van het artikel ’Efficiency estimation from Cobb-Douglas production functions with composed error’ in 1977 in International Economic Review. Op 9 januari 2024 bleek het artikel 9509 keer geciteerd. Het werd gevolgd door enkele gerelateerde artikels in andere gerenommeerde internationale economische tijdschriften. In 1988 stond hij tevens in voor de redactie van het liber amicorum voor prof. Gaston Vandewalle. Veel van zijn later onderzoek spitste zich toe op het wetenschappelijk innovatiesysteem en innovatiebeleid (onder meer in België), waarover hij een boek en verschillende artikels publiceerde, evenals op demografie, de vraag naar oudere werknemers en sociale zekerheid. Macro-economische theorie en beleid bleven hem zeer na aan het hart liggen, hoewel hij door de wereldwijde economische recessie van 2008 zeer ontgoocheld was en zware kritiek uitte op de dominante economische ideeën. Zijn laatste artikels hierover publiceerde hij in 2009 en 2011.
Een man met wijdse wetenschappelijke en levensbeschouwelijke interesses
Hoewel Meeusen een uitgesproken ideologische opinie had, was hij bij de aanstelling van professoren een grote tegenstander van ideologische argumenten. Enkel de wetenschappelijke kwaliteiten mochten in aanmerking worden genomen, wat hem in de verzuilde situatie van het toenmalige RUCA geregeld in aanvaring bracht met minder ruimdenkende geestesgenoten.
Meeusen had een wijdse intellectuele, culturele, politieke en wetenschappelijke belangstelling. In de jaren zestig van de vorige eeuw leidde zijn maatschappelijke en economische interesse in de planeconomie in de Sovjet-Unie hem naar de politieke linkerzijde in België. In de loop van de jaren 1980 werd hij echter steeds kritischer tegenover het zogenaamde ’reëel bestaande socialisme’ en het economisch model ervan. In Mortsel, waar hij lang woonde, evenals op de Universiteit Antwerpen, was hij gedurende vele jaren verantwoordelijke van het Frans Masereelfonds, dat politieke, filosofische en ideologische discussies, evenals culturele evenementen, organiseerde. Hij was jarenlang persoonlijk geabonneerd op Scientific American en volgde nauwgezet nieuwe ontwikkelingen in de archeologie, de astronomie, de fysica …, zoals voldoende blijkt uit zijn bibliotheek.
Wim Meeusen ging in 2011 met emeritaat en kreeg bij die gelegenheid een liber amicorum aangeboden dat samengesteld was door Prof. Guido Erreygers en Mieke Vermeire. In de loop van hetzelfde jaar werd bij hem na toenemende klachten, ALS (amyotrofe laterale sclerose) vastgesteld. Er werd hem een verdere levensverwachting van een tweetal jaar in het vooruitzicht gesteld. Na een uitputtende strijd tegen deze verschrikkelijke ziekte, overleed hij op 25 februari 2013. Hij liet zijn tweede echtgenote en twee dochters achter.
em. prof. dr. Ludo Cuyvers, FBE, UAntwerpen
1 april 2024