Het meten van suiker

De Polarimeter De Puydt

Op het eerste zicht lijkt dit misschien wel op een oude kijker, gebruikt door een 18^de-eeuwse zeevaarder, maar dat is het niet. Het is namelijk een Polarimeter ontworpen door Julien De Puydt, een belangrijke Belgische suikerexpert uit de 19^de-eeuw. Het toestel speelt een belangrijke rol in de chemische industrie om de optische rotatie van een substantie te meten door het gebruik van gepolariseerd licht. Het gepolariseerd licht roteert naar links of rechts wanneer het door een substantie gaat. De richting van het draaien geeft de eigenschappen weer van de moleculen die aanwezig zijn in een bepaalde substantie.  Men gebruikte dit toestel in de suikerindustrie om de kwaliteit van het sap van suikerriet en van de geraffineerde sucrose te bepalen.

Tegen het einde van de negentiende eeuw waren er spanningen ontstaan tussen de drie spelers in de suikerindustrie in Antwerpen. Namelijk de fabrikant, de landbouwtelers en de verkopers. Naar aanleiding van deze spanningen is er een nieuwe aparte groep opgericht van scheikundigen. Dit waren onafhankelijke experts die gekend stonden als “chimistes départageurs”. Ze dienden als bemiddelaars voor de spanningen tussen de drie spelers. In het jaar 1879 werd De Puydt aangeduid als een van de experts.

De Puydt was in 1864 afgestudeerd als ingenieur aan de École des mines Bergen, een ingenieurs school die focuste op mijnen in de provincie Henegouwen. Vanaf 1874 werkte hij als suikerexpert in Antwerpen. Op 14 april 1887 hield men de eerste officiële bijeenkomst van de Association Belge des Chimistes. Op deze bijeenkomst besproken experten wat de beste commerciële analysemethode was om suiker in suikerbieten te analyseren.  Zo kwam De Puydt met de polarimetrische methode dat Jean-Baptiste Diot eerder al demonstreerde in 1815. Maar er waren toen nog geen commerciële apparaten beschikbaar. Daarom liet De Puydt de polarimeter maken bij de firma Smidt & Haensch. Het toestel werd op de bijeenkomst door iedereen aanvaard als analysemethode.

De Polarimeter De Puydt, gemaakt rond 1870, is van fundamenteel belang als erfgoed van de Universiteit Antwerpen. Het dient als belangrijke schakel in de ontwikkeling van de polarimetrie, wat men vandaag nog gebruikt in medische studies, Pharmaceutica, etc. Daarnaast speelt de polarimeter nog een belangrijke rol in de kwaliteitscontrole bij de productie van suiker.[1]

Tekst: Hendrik Deelstra

Voor meer informatie zie Catalogus Academisch Erfgoed

[1] Basics of polarimetry, website: Anton Paar, Basics of polarimetry | Anton Paar Wiki (anton-paar.com).